“Alyska, em là mèo à?”
Vasily đi tới chỗ Alyosha, lấy ống tay áo bằng bông lau đi tro bụi trên mặt cậu, khuôn mặt nhỏ nhắn đỏ bừng như quả táo chín mọng khiến Vasily không kiềm lòng nổi hôn lên.
“Em đến con kênh dưới vòm cầu à?” Anh hỏi.
Alyosha thật thà gật đầu, nâng mắt nhìn Vasily, cậu không thể nói dối anh, một Vasily mười lăm tuổi là thần tượng của cậu. Ráng trời chiều màu đỏ cam phủ lên khuôn mặt thiếu niên khôi ngô, Alyosha chỉ biết anh đẹp như vậy, là người đẹp nhất trên đời.
Anh đã mười lăm tuổi, nhưng bản thân cậu mới chỉ lên mười. Anh là đoàn viên Thanh niên Cộng Sản, nhưng cậu lại chỉ vừa đeo khăn quàng đỏ. Mình không bao giờ bắt kịp anh ấy, Alyosha nhụt chí nghĩ, cậu hy vọng Vasily có thể chờ mình dù chỉ một chút. Cậu thích Vasily, đặc biệt là khi tấm lưng của Vasily cong xuống, khắc ghi bóng hình cậu vào đôi đồng tử màu lam khiến cậu cảm thấy như đang trôi trên bầu trời trong vắt xanh thẳm.
“Em sẽ bị đánh đấy, em không nên tới đó.”
Vasily nắm lấy tay cậu dẫn vào vườn hoa đinh hương tím, bươm bướm bay lượn giữa trời chiều, đóa hoa hé nụ lay động theo gió, hơi nước ẩm ướt trong vườn thổi lướt qua hai người đang nắm chặt tay nhau. Alyosha ngẩng đầu nhìn Vasily, nghĩ anh ấy cao như vậy, khi nào mình mới có thể cao bằng đây?
“Em tưởng anh đang ở dưới vòm cầu.” Alyosha nói: “Đến giờ tan học anh vẫn chưa về.”
“Đoàn Thanh niên Cộng Sản trong trường tổ chức buổi hợp xướng, em muốn nghe anh hát không?”
Alyosha gật đầu, sau đó lại lắc đầu, cậu chỉ muốn ngồi im bên Vasily, được anh ôm vào ngực. Vasily quay lại mỉm cười, hốc mắt cậu bất chợt đỏ lên.
“Anh chưa bao giờ dẫn em tới vòm cầu chơi.” Alyosha cúi đầu, nước mắt tủi hờn rơi tí tách xuống con đường rải đầy đá vụn. Vasily cuống quít ngồi xuống dỗ: “Chờ đến lúc em mười lăm tuổi, nhất định anh sẽ dẫn em đi, chúng ta đốt lửa trại, nướng bắp ăn ở đó, anh sẽ dẫn em xuống tắm sông nữa.”
“Em muốn bơi ở biển hơn, em chưa từng được ngắm biển.”
“Vậy anh sẽ dẫn em tới Sochi, ở đó có bãi cát thật dài, mũi vịnh rất cao mọc đầy cỏ xanh rờn, chúng ta có thể chạy xuống từ sườn núi cao cao, sau đó thả mình nhảy vào trong biển!”
Vasily nhảy bật lên giang rộng hai tay, như thể vườn đinh hương trước mặt chính là một bãi biển màu tím. Alyosha lại trở nên vui vẻ, lớn tiếng hoan hô chạy theo anh qua vườn đinh hương, xuyên qua rừng bạch dương rụng đầy những chiếc lá màu hổ phách, cậu muốn nắm lấy tay Vasily, nhưng Vasily càng chạy càng nhanh, cậu sắp không bắt kịp.
“Chờ em với! Vasia!” Alyosha gọi theo: “Chờ em!”
“Chạy mau! Alyska! Chạy mau! Chạy mau!”
Vasily càng chạy càng nhanh, không ngừng hối thúc cậu, ban đầu Alyosha còn cố gắng đuổi theo, về sau chỉ có thể tuyệt vọng nhìn bóng dáng được ánh tà dương bao phủ đọng lại thành một chấm nhỏ không thể chạm tới. Cậu sợ, điên cuồng gọi tên anh, lại chỉ nghe thấy bên tai không ngừng lặp đi lặp lại: “Chạy mau!”
“Chạy mau!”
“Chạy mau!”
“Chạy mau!”
Ầm, vô số đá vụn lạnh lẽo cứng rắn nện lên mặt, Alyosha sợ hãi hét lên, há miệng thở dốc, ôm khuôn mặt lấm lem cầm lấy cây súng bên người.
“Chạy mau! Alyosha! Em ngủ mụ đầu rồi à! Quân Đức bắt đầu ném bom rồi!” Trung sĩ Nicola lay mạnh Alyosha đang ngủ gật trong chiến hào, quân Đức phát động tấn công bất ngờ, bọn họ cần phải nhanh chóng lui về, Alyosha lắc mạnh đầu, nói: “Chết tiệt!”
“Về sau còn chết tiệt hơn nữa kìa!” Nicola cao to cúi người đi về phía trước, quay lại cười gằn: “Nếu pháo Katyusha của chúng ta không đủ, tất cả mọi người đều sẽ chôn thây ở đây!”
Alyosha sụt sịt, cẩn thận ngẩng đầu khỏi chiến hào quan sát tình hình chiến đấu nơi tiền tuyến.
Phía chân trời xa xăm xám xịt, mấy cây cột cao được dựng lên như buồm, Alyosha biết đó là khẩu chống tăng Pak40 của quân Đức, hiện đang dốc tối đa hỏa lực. Ở chỗ khác có mấy con quái vật khổng lồ chuyển động, tiếng bánh xích nghiền qua đá vụn hòa lẫn với tiếng hét của binh lính, viên đạn bay vùn vụt xuyên qua mảnh đất hoang vu, trong làn sương xám, vết máu đỏ tươi tóe lên, Alyosha chỉ thấy choáng váng.
Cậu đột ngột nhảy ra khỏi chiến hào, bám theo quân Nga xung phong xông lên ngăn cản sự tấn công bất ngờ đến từ Đức, nhưng cậu còn chưa kịp chạy mấy bước đã bị Nicola đè xuống đất.
“Em điên rồi!” Nicola kéo cậu về chiến hào, đè lên vách đá tát một cái: “Chưa tỉnh ngủ đúng không?”
Alyosha giận dữ giơ súng lên, lớn tiếng nói: “Em phải đi gϊếŧ chúng!”
“Hừ! Nhóc con, chờ lông em mọc hết rồi tính!” Nicola kéo cổ áo Alyosha, không màng đến cậu giãy giụa mà kéo về phía sau.
“Không cần! Em phải đi xung phong! Em muốn lên chiến trường gϊếŧ địch! Em không muốn đi gọt vỏ khoai tây! Nicola chết tiệt! Anh thả em ra!”
“Đủ rồi! Đừng làm loạn nữa!” Nicola giận dữ quay lại, đẩy cậu ngã ra đất: “Khi nào đám lính cũ như anh chết rồi mới đến lượt thằng nhãi nhà em lên xung phong, mẹ nó lúc bọn này còn sống thì em chỉ có thể ngoan ngoãn ở hậu phương mà thôi!”
“Em hận anh, Nicola.”
Alyosha nức nở, giận dỗi hất đầu sang một bên, dùng mu bàn tay bị thương lau nước mắt. Khuôn mặt như hung thần của Nicola dịu hẳn đi, ôm cậu vào trong ngực: “Được rồi, ngoan nào, Alyosha yêu quý của anh, mọi người đánh giặc xong đều sẽ đói, lột vỏ khoai tây cũng rất quan trọng, chắc em sẽ không nỡ để anh và thượng úy Petrov đói bụng đâu nhỉ.”
Nicola vươn tay muốn lau đi nước mắt trên mặt Alyosha, nhưng khi thấy bàn tay bẩn thỉu của mình, gã lại xấu hổ thả xuống. Gã đẩy Alyosha lên đi trước, cản ý định lên tiền tuyến của cậu.
Alyosha khóc rấm rứt bò về phía trước, cơ thể nhỏ gầy như một chú nai con bị thương. Từng viên đạn bay xẹt qua đỉnh đầu, thỉnh thoảng có bùn đất trút xuống đập vào người phát ra tiếng rào rạt. Vũng nước trong chiến hào bị tiết đông đóng thành một lớp băng mỏng, khi đặt tay xuống bò sẽ bị vụn băng cắt vào tay.
Trung sĩ Nicola nhìn chằm chằm Alyosha đi phía trước, trong lòng cực kỳ khó chịu, thầm nghĩ mẹ nó đánh xong trận này chắc chắn phải hút một trăm điếu thuốc.
Khi tiếng lửa đạn dừng lại, buổi chiều loang ra, bóng đêm rét lạnh dần lan đến từ trong rừng. Alyosha ngẩng đầu nhìn bầu trời âm u sắp đổ tuyết. Cậu bỗng cúi xuống nhặt một củ khoai tây ném về phía Nicola đang cười ha ha đi về phía mình, quay đầu đưa lưng với gã.
“Alyosha? Alyosha ơi? Được rồi, Aleksei Fyodorovich thân yêu của anh.” Nicola ngồi xuống trước mặt Alyosha, lấy một thứ ra khỏi ngực đưa cho cậu: “Xem anh mang gì đến cho em này?”
Alyosha tức giận nghiêng qua nhìn thử, là một cuốn sổ ghi chép bằng bìa da trâu, còn có một cây bút máy! Cậu thoáng chốc phấn khích, nhìn chằm chằm món đồ quý giá trong tay Nicola như kiếm được báu vật, đang định vươn tay thì bị Nicola ôm vào ngực.
“Thằng nhóc này! Ranh ma như cáo vậy, cứ hễ giận lên lại tưởng mình là hổ!” Nicola chọt nách cậu, Alyosha giãy giụa trong ngực gã, cười đến lăn lộn.
“Được rồi đó, Karya, cho em đi! Em thích viết chữ! Ha ha!”
Mãi tới khi Alyosha cười ra nước mắt, Nicola mới đưa bút máy và sổ ghi cho Alyosha: “Đây là chiến lợi phẩm, hàng Đức đấy.”
“Em biết rồi!” Alyosha lau đi vết máu khô trên mặt bìa, cẩn thận lật từng trang: “Còn mới!”
Cậu vui vẻ nhảy cẫng lên: “Còn mới! Karya, em có thể viết thư cho Vasily rồi! Không, chắc hẳn anh ấy sẽ không nhận được, nhưng em có thể viết vào, em phải viết thật nhiều thật nhiều thư cho anh ấy, chờ quân đội chúng ta tập hợp sẽ đưa hết cho anh, như vậy anh ấy sẽ biết em nhớ anh ấy đến thế nào!”
Alyosha phấn khích chạy tới doanh trại tìm thượng úy Petrov xin mực bút máy. Nicola nhìn đứa trẻ tóc vàng, nhớ lại dáng vẻ ốm yếu khi phát hiện ra cậu trong đội du kích một năm trước. Cậu chỉ mới mười ba tuổi, quân đội không thể nhận cậu, nhưng cậu đã ôm chặt chân thượng úy Petrov không rời khiến thượng úy tốt bụng không thể trơ mắt thả cậu trong đội du kích, đành phải dẫn cậu vào đội doanh, chia việc ở khu bếp.
Mà một năm trên tiền tuyến khiến thằng nhóc nhanh chóng trưởng thành, trước đó không lâu đã trở thành một trinh sát, cơ thể cậu nhỏ gầy, đầu óc lại nhanh nhẹn, khi đi trinh sát có thể tránh khỏi tầm mắt của quân Đức, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mấy lần làm mọi người phải nhìn với con mắt khác. Đương nhiên cũng không phải chưa nghĩ tới chuyện đưa cậu quay về, nhưng ngày đó thượng úy Petrov chỉ nói với Nicola: “Thằng bé không có chỗ để đi.”
Thượng úy cầm bản báo cáo, mặt mày khó chịu như thua trận.
“Cả nhà đều chết, chỉ còn mình thằng bé.”
Trong lúc nhớ lại, Nicola cực kỳ đau đớn, gã nhìn lên bầu trời chưa tắt nắng hẳn, lấy chiếc Harmonica ra khỏi ngực, ngồi dưới gốc cây thổi bài Katyusha. Giữa giai điệu du dương, mắt gã ầng ậng nước, khóc vì những chiến hữu đã bỏ mạng trên chiến trường hôm nay, vì những đồng bào đã chết trong cuộc xâm lược của kẻ thù.
Gió thổi qua rừng thông, tuyết trắng rơi xuống, lửa trại cháy phừng trong yên lặng. Đây là mùa đông ở kênh Biển Trắng, ven hồ Ladoga năm 1942, Liên Xô liên tục thua trận dưới sự tấn công dồn dập toàn diện của quân Đức. Nhưng đội doanh do thượng úy Petrov chỉ huy lại bất ngờ thắng trận, chẳng qua bọn họ không thể ở lại đây tiếp được nữa, bọn họ phải lui về, tập hợp cùng một nhánh quân đội đến từ phía nam ở địa điểm đã chỉ định sẵn.
Khi Nicola nhận được tin này, gã đang nương theo ánh đèn tù mù lật xem danh sách, đột nhiên như phát hiện ra gì đó, nói với Alyosha đang gọt khoai tây bên cạnh: “Người em muốn tìm là ai? Vasia? Tên đầy đủ là gì?”
“Vasily Danilovich Khabarov.” Alyosha ngẩng đầu, ngây thơ hỏi: “Sao vậy?”
Nicola cười tươi rói, sau đó híp mắt đầy gian xảo, liếc Alyosha đang gọt khoai: “Ái chà, gặp may rồi! Nhóc con, tên đó nằm trong đội sắp tập hợp cùng chúng ta!”
“Thật sao?” Alyosha ném khoai tây xuống chạy tới trước mặt Nicola, cướp danh sách nhìn thử, khi thấy tên Vasily thì òa khóc, môi run rẩy, nước mắt thi nhau chảy ra.
“Vasia của em, đúng là Vasia rồi!… Em nhớ Vasia quá.”
“Tên đó là anh em à? Gã cũng là trung sĩ như anh, xem ra từ lúc bắt đầu chiến tranh đã lên tiền tuyến.”
“Anh ấy không phải anh em.” Alyosha lau nước mắt, nức nở nói.
“Vậy là gì của em?”
Alyosha nhìn chằm chằm tên Vasily trên danh sách, cậu không biết anh là gì đối với mình. Hàng xóm? Anh trai? Không, không phải. Anh là thần tượng, là sinh mệnh, là linh hồn của cậu.
Từ khi có ký ức, cậu đã bắt đầu đuổi theo người này, cậu đã quen đi phía sau anh, mà anh cũng sẽ vươn tay về phía cậu. Vasily, Vasia của cậu sẽ không bao giờ vứt bỏ cậu. Là chiến tranh khiến bọn họ phải chia tách, mà cậu, chắc chắn sẽ tìm thấy anh.
Lời tác giả: “Alyosha” là biệt danh của “Aleksei”, còn “Alyksa” là xưng hô thân mật hơn. Tương tự “Karya” là biệt danh của “Nicola”, “Vasia” là biệt danh của “Vasily”. Vì chuẩn bị viết tiểu thuyết về Liên Xô nên chúng rất quan trọng nhưng sẽ không quá phức tạp, mấy cái tên chính sẽ không xuất hiện.
“Katyusha” dùng để chỉ “Pháo phản lực Katyusha”, là con bài vũ khí chính của Liên Xô. Thời ấy ngoài bộ đội chính quy chiến đấu với Đức thì còn có dân chúng tạo thành đội quân du kích.