Nghìn lẻ một đêm, tác phẩm vĩ đại bậc nhất của nền văn học A Rập, là
một trong những công trình sáng tạo phong phú và hoàn mỹ của nền văn học
thế giới.
Để tựa bản dịch tiếng Nga xuất bản năm 1929 ở Sankt Peterburg, Macxim
Gorki viết: “Trong số các di tích tuyệt diệu của sáng tác truyền khẩu dân
gian, các truyện cổ tích của nàng Sêhêrazát là di tích đồ sộ nhất.
Những truyện cổ tích này thể hiện với mức hoàn hảo kỳ diệu, xu hướng
của nhân dân lao động muốn buông mình theo phép nhiệm màu của những
ảo giác êm đẹp, theo sự kết hợp phóng khoáng của từ ngữ thể hiện sức mạnh
vũ bão của trí tưởng tượng hoa mỹ của các dân tộc phương Đông – người A
Rập, người Ba Tư, người Ấn Độ. Công trình dệt gấm bằng từ ngữ này xuất
hiện từ thời tối cổ, những sợi tơ muôn màu của nó lan khắp bốn phương, phủ
lên trái đất một tấm thảm từ ngữ đẹp lạ lùng.”[1]
Truyện mở đầu tất cả các truyện, giải thích lý do ra đời của tất cả các
truyện, cái khâu đầu tiên của sợi dây chuyền vàng xuyên qua mọi tình tiết,
liên kết chúng lại thành một chuỗi ngọc tuyệt tác muôn vẻ muôn màu rồi
vòng trở lại để làm thành đoạn kết thúc, là chuyện của một người con gái.
Một người con gái tài sắc vẹn toàn, thông minh rất mực, đã không quản hiểm
nguy dám hi sinh tấm thân ngà ngọc của mình để cứu các bạn gái khỏi cảnh
ô nhục và cái chết bi thương.
Ngày xưa có hai anh em cùng làm vua. Anh làm hoàng đế nước Đại Ba
Tư choán một phần lớn trái đất. Em là vua nước Đại Táctari, chư hầu của
anh. Một hôm, được lệnh của anh triệu về, em vội vã lên đường. Xa giá vừa
ra khỏi kinh thành, đã nghỉ lại; nhà vua nhớ hoàng hậu, một mình lén trở lại
cấm cung định tự tình với người vợ quý yêu một lần nữa. Nhưng hỡi ôi! Nhà
vua không được gặp hoàng hậu như ở trong cảnh nhớ nhung thao thức mà lại
thấy hoàng hậu đang ngủ say trong vòng tay một người đàn ông khác ngay
trên giường ngự của mình. Nổi giận, nhà vua chém chết đôi gian phu da^ʍ
phụ, ném xác xuống hào rồi lặng lẽ trở lại hành cung và ra lệnh khởi hành.
Vua tuyệt nhiên không hé răng cho bất cứ ai biết nỗi khổ riêng đang giày xé
lòng mình.
Song cũng từ buổi tối bất hạnh ấy, một nỗi buồn ghê gớm xâm chiếm nhà
vua và thường xuyên lộ ra nét mặt. Cảnh hoàng đế thân hành ra đón từ ngoài
kinh thành, cảnh hội hè yến tiệc, nghi lễ linh đình cũng như sự săn sóc chân
tình của vua anh đểu không thể làm tiêu tan nỗi u uẩn.Nhà vua tự cho mình là người đau khổ nhất trần gian. Nhưng một hôm
tình cờ nhà vua bắt gặp hoàng hậu, chị dâu của mình, nɠɵạı ŧìиɧ với một tên
da đen trong khi hoàng đế mải đi săn. Vua em thấy nhẹ hẳn người: “À, ra
không phải chỉ có ta là người đau khổ duy nhất. Vinh hiển, phú quý, quyền
uy chấn động thiên hạ đến như hoàng đế anh ta mà vẫn bị vợ lừa dối. Vậy thì
việc gì ta phải tự giày vò cho khổ thân!”
Đến lượt vua anh, khi được tự mình chứng kiến hành động da^ʍ ô của
hoàng hậu, ông cũng vô cùng chán ngán. Hai anh em cùng một lúc từ bỏ
ngai vàng, từ bỏ mọi phú quý vinh hoa trên trần thế. Hai anh em ra đi định
tìm chốn ẩn thân đến trọn đời ở một nơi chân trời góc bể nào đó cho khuây
khỏa nỗi buồn, cho nguôi đi vết nhục. Nhưng tình cờ – vẫn là sự tình cờ –
hai vua bắt gặp một thần linh từ dưới đáy biển nổi lên, ghé vào bờ. Trên đầu
thần đội một chiếc hòm thủy tinh khóa bằng bốn chiếc khóa. Để phòng ngừa
vợ có thể không chung thủy, thần đã nhốt ả vào trong đó và giấu tận đáy đại
dương, chỉ mở cho ra những khi nào mình cần yêu đương tình tự. Ấy thế mà
người đàn bà đẹp này đã từng nɠɵạı ŧìиɧ với những chín mươi tám người đàn
ông khác. Mỗi người sau phút ái ân, phải để lại cho ả một chiếc nhẫn làm kỷ
niệm. Và mỉa mai làm sao! Hai nhà vua, hai ông chồng đang buồn rầu ngao
ngán về thế sự này lại chính là những kẻ bị ả ép buộc làm những tình nhân
bất đắc dĩ thứ chín mươi chín và thứ một trăm.
Vậy ra đàn bà ở đâu cũng vậy và ai cũng như ai thôi. Không thể có cách
nào đủ hiệu lực ngăn ngừa, để cho họ giữ vẹn lòng chung thủy với chồng.
Chỉ còn một cách – hoàng đế nước Đại Ba Tư rút ra kết luận – là gϊếŧ ngay
người con gái vừa chung chăn gối, không để cho sống đến ngày hôm sau. Đó
chính là cách trả thù đời, trả thù đám đàn bà, trả thù vợ của những ông chồng
bị cắm sừng mà trong tay có quyền lực tối cao.
Từ buổi đó, một luật lệ mới được ban hành ở nước Đại Ba Tư. Một luật lệ
vô cùng dã man, hết sức khắc nghiệt. Vua truyền cho tể tướng cứ mỗi đêm
bắt vào cung một cô gái trinh để hầu hạ mình, rồi rạng sáng hôm sau, khi
đêm vừa hết, thì ra lệnh gϊếŧ chết cô gái ấy.
Thế là cứ mỗi đêm một cô gái trinh đi lấy chồng và sáng ra một người đàn
bà thiệt mạng.
Cảnh tang tóc bao phủ khắp kinh thành. Cung đình tràn ngập máu. Nỗi
đau đớn xé lòng mọi người mẹ, người cha, người yêu, người chồng chưa
cưới. Giữa lúc ấy xuất hiện cứu tinh, nàng Sêhêrazát, con gái yêu của chính
tể tướng, người chịu trách nhiệm thi hành lệnh tàn bạo của vua.
Sêhêrazát khẩn khoản xin cha dẫn mình vào cung hiến cho hoàng đế.
- Con điên hay sao? – Tể tướng kinh hoàng