Những con người khốn khổ của đảo Xarếch
Vêrôních băng bó vết thương cho Honorin. Vết thương hơi sâu nhưng hình như chưa đến nỗi nguy hiểm đến tính mạng. Sau đó nàng đưa xác Mari Lơ Gôn vào gian phòng lớn đầy sách vở, đồ đạc bầy biện như một văn phòng. Thi thể Đecgơmông cũng nằm đó. Nàng vuốt mắt cho cha, lấy tấm dạ phủ lên người chết, rồi ngồi xuống bắt đầu cầu nguyện. Nhưng những lời cầu nguyện không sao thoát ra khỏi miệng. Tâm trí nàng rối bời không thể tập trung vào một việc gì nhất định. Những nỗi thống khổ nhất đang kế tiếp nhau vùi dập nàng. Nàng cứ ngồi yên một chỗ hàng giờ, hai tay ôm đầu. Trong khi đó Honorin lên cơn sốt mê man.
Bằng tất cả sức mạnh của lí trí, Vêrôních cố xua đuổi hình ảnh đứa con trai ra khỏi đầu óc, giống như nàng đã phải luôn luôn làm như thế đối với hình ảnh Voócki. Song cả hai hình ảnh ấy cứ xoắn xuýt vào nhau quay cuồng trong tâm trí, nhảy múa trước con mắt ráo hoảnh của nàng chẳng khác gì những đốm sáng xuất hiện khi người ta nhắm mắt lại, chúng đi đi lại lại, tan ra, nhập vào nhau và trước sau vẫn chỉ một bộ mặt ấy, bộ mặt hung ác ngạo nghễ nhăn nhúm và ghê tởm.
Nỗi đau của nàng không phải nỗi đau của người mẹ khóc con mình. Con nàng đã chết. Nó đã chết từ mười bốn năm nay. Còn thằng bé vừa sống lại kia, kẻ sắp làm cho tất cả nguồn tình cảm của người mẹ trào dâng như thác lũ, bỗng trở thành vật xa lạ và chẳng còn gì tồi tệ hơn đứa con trai của Voócki! Thử hỏi làm sao nàng không đau khổ?
Trong cõi sâu thẳm của tâm hồn, còn vết thương nào độc địa hơn? Còn sự đổ vỡ nào cay đắng hơn những tai biến tày trời này? Những tai biến làm rung chuyển tận cõi yên tĩnh nhất trong lòng con người! Rõ ràng đó là địa ngục, là hình ảnh đậm nét của sự điên loạn và khủng khϊếp! Đó là một trò nhạo báng đáng ghê tởm nhất của số phận. Con trai nàng đã gϊếŧ ông ngoại nó đúng lúc nàng sắp được ôm hôn hai ông cháu và sẽ cùng chung sống với họ trong tình thương êm dịu sau bao nhiêu năm dài đau thương và xa cách. Con trai nàng là đứa gϊếŧ người! Con trai nàng đi gieo rắc cái chết! Con trai nàng khi hằn học chĩa súng nhả đạn vào ông ngoại, nó bóp chết cả linh hồn nàng, dập tắt tất cả nguồn vui đã một lần tàn lụi trong đời nàng! Vêrôních chẳng hề băn khoăn tìm hiểu nguyên nhân nào dẫn đến hành động của con mình? Vì sao nó hành động như vậy? Tại sao ông thầy dạy nó, ông Xtêphan Maru, chắc phải là kẻ đồng lõa, cũng có thể là kẻ xúi giục, lại lẩn trốn trước khi xảy ra sự việc? Biết bao nhiêu câu hỏi đặt ra, nàng chẳng buồn tìm cách giải đáp. Óc nàng chỉ quay cuồng với màn kịch kinh hoàng, với cảnh tàn sát và cái chết. Nàng tự hỏi phải chăng lúc này đây sự kết thúc, chỗ nương náu duy nhất của nàng là cái chết?
- Bà Vêrôních. - Tiếng nói yếu ớt của Honorin làm Vêrôních như người chợt tỉnh.
- Cái gì thế chị Honorin?
- Bà có nghe thấy gì không?
- Nghe thấy gì hả chị?
- Có tiếng người đi ở ngoài đường, chắc họ mang va li đến cho bà đấy.
Vêrôních vội đứng dậy.
- Nhưng tôi biết nói thế nào. Biết giải thích thế nào với họ bây giờ. Nếu tôi tố giác đứa trẻ ấy...
- Tôi yêu cầu bà đừng nói gì cả. Để tôi nói cho.
- Nhưng chị yếu lắm. Tội nghiệp chị Honorin.
- Không, không sao cả.
Vêrôních đi xuống hành lang tầng dưới vào một phòng tiền sảnh rộng rãi lát gạch đen trắng, tháo chốt cánh cửa đồ sộ.
Quả nhiên có người đến thật. Đó là một thủy thủ. Anh ta nói:
- Tôi vừa gọi cửa nhà bếp không thấy Mari Lơ Gôn trả lời. Bà Honorin đâu hở bà?
- Bà Honorin ở trên kia. Bà ấy đang muốn nói gì với ông đấy.
Người thủy thủ nhìn Vêrôních rồi lặng lẽ đi theo nàng. Anh ta có vẻ bị xúc động mạnh trước một người đàn bà cao lớn và có dáng dấp buồn bã.
Honorin đứng đợi ở tầng trên, trước cửa ra vào.
- A, anh Corêgiu, anh chú ý nghe tôi nói nhé. Chuyện này không phải đùa đâu... hiểu chưa?
- Kìa, bà Honorin làm sao thế? Bà bị thương à? Sao lại thế này?
Honorin mở rộng thêm cánh cửa, chỉ vào hai cái thấy nằm dưới tấm vải, nói ngắn gọn.
- Ông Ăngtoan và chị Mari Lơ Gôn vừa bị gϊếŧ...
- Bị gϊếŧ... thật không? Ai gϊếŧ...
- Tôi không biết. Chúng tôi về đến nhà thì sự việc đã xảy ra rồi.
- Nhưng còn cậu Phơrăngxoa... ông Xtêphan...
- Không thấy... Có khi cũng bị gϊếŧ.
- Thế còn Magơnốc...
- Magơnốc à? Anh hỏi cụ ấy làm gì?
- Tôi hỏi... tôi hỏi... bởi vì... Nếu Magơnốc còn sống thì... lại là chuyện khác. Magơnốc bao giờ cũng nói cụ ấy sẽ chết trước tiên... cụ ấy chỉ nói những điều đã biết chắc. Magơnốc biết tận đáy các sự việc.
Honorin đắn đo một tí rồi tuyên bố: “Magơnốc bị gϊếŧ rồi!”
Lần này quả thật Corêgiu thất kinh, mất hết bình tĩnh. Trên gương mặt anh ta lộ rõ những nét khϊếp đảm hệt như Vêrôních đã nhiều lần nhìn thấy ở Honorin. Anh ta làm dấu thánh và nói thì thầm.
- Đấy đấy... Đã đến lúc rồi đấy, bà Honorin ạ. Magơnốc nói đúng... Hôm nọ ngồi trên thuyền tôi cụ ấy còn nói: “Việc ấy không lâu đâu... Mọi người đều phải đi thôi!”
Nói đến đấy, thình lình người thủy thủ quay gót toan chạy ra hành lang.
- Gượm đã Corêgiu! - Honorin nói như ra lệnh.
- Phải đi thôi, Magơnốc bảo thế mà, tất cả đều phải đi.
- Ở lại đã! - Honorin nhắc lại.
Người thủy thủ dừng lại tần ngần. Honorin nói tiếp:
- Đồng ý chúng ta sẽ đi. Chiều mai lên đường. Nhưng phải chôn cất ông Ăngtoan và chị Mari Lơ Gôn đã. Bây giờ anh đi tìm cho tôi các bà xơ Ácchinha đến đây. Họ có vẻ độc ác đôi chút nhưng đã quen việc canh giữ tử thi. Trong ba bà xơ phải có hai bà đến đây. Tôi sẽ trả tiền công gấp đôi cho họ.
- Rồi sau đó làm gì hở bà Honorin?
- Sau đó anh cùng với các cụ già trên đảo lo đóng quan tài. Tảng sáng ngày mai chúng ta sẽ đưa người chết đi an táng ở nghĩa địa nhà chung.
- Rồi sau đó, bà Honorin?
- Sau đó anh được tự do, những người khác cũng vậy. Anh có thể gói ghém hành lí và cứ việc chuồn!
- Thế còn bà, bà Honorin?
- Tôi đã có xuồng của tôi. Thôi không nói chuyện ấy nữa. Chúng ta thỏa thuận với nhau như thế chứ?
- Vâng, tôi bằng lòng, ở lại thêm một đêm nữa cũng chẳng sao. Ờ nhưng mà nếu nhỡ sáng mai lại xảy ra cái gì thì sao?
- Ô hay! Xảy ra cái gì mới được chứ? Thôi đi đi Corêgiu. Nhanh lên. Nhất là đừng có nói cái tin Magơnốc chết đấy. Nếu không thì chẳng có giữ chân họ được đâu!
- Tôi xin hứa, bà Honorin.
Người thủy thủ hấp tấp ra đi.
Một giờ sau hai bà xơ Ácchinha đến. Đó là hai vật già cỗi của tạo hoá, xương xẩu và khô đét, mang dáng dấp của những mụ phù thủy, hai bên hai cánh nơ to tưởng bằng nhung đen xòe rộng trên đỉnh đầu cáu bẩn và bám đầy bụi bặm.
Honorin được chuyển sang phòng khác cùng tầng gác bên trái ngôi nhà. Việc canh giữ tử thi bắt đầu được thực hiện.
Vêrôních thức trắng đêm hôm ấy. Thoạt đầu bên xác cha, sau đó bên giường Honorin. Tình trạng vết thương của Honorin hình như không được tốt lắm. Giữa lủc Vêrôních mơ mơ màng màng thì tiếng nói của Honorin trong cơn sốt làm nàng tỉnh giấc.
- Phơrăngxoa chắc đã đi trốn. Ông Xtêphan cũng thế... Trên đảo có những chỗ ẩn náu kín đáo. Magơnốc đã chỉ cho họ. Vậy là người ta sẽ không thể tìm được hai người và cũng không thể biết được những việc gì đã xảy ra.
- Chị tin chắc như vậy ư?
- Tin chứ... Rồi xem... Ngày mai mọi người sẽ đi khỏi Xarếch, chỉ còn tôi với bà. Tôi sẽ rúc tù và gọi nó.
Vêrôních phản đối.
- Thôi, thôi! Tôi không muốn nhìn mặt nó nữa!... Tôi ghê tởm... Tôi nguyền rủa nó cũng như cha tôi đã nguyền rủa... Chị thử nghĩ, nó dám gϊếŧ ông ngoại nó ngay trước mặt tôi! Gϊếŧ Mari Lơ Gôn... lại còn định gϊếŧ cả chị. Không, đó là hận thù! Với con ác quỷ ấy, đời tôi giờ đây chỉ còn sự chán nản phiền muộn mà thôi!
Honorin đặt bàn tay mình vào bàn tay Vêrôních, cử chỉ quen thuộc của chị, nói nhỏ nhẹ.
- Bà chớ vội buộc tội nó... Nó không hiểu gì việc nó làm đâu...
- Chị bảo sao? Nó không hiểu à? Chính tôi dã nhìn thấy trong đôi mắt nó những ánh mắt của Voócki mà!
- Nó không biết gì đâu! Nó mất trí...
- Cái gì? Nó mất trí ư?
- Thế đấy bà Vêrôních ạ. Tôi hiểu con trẻ lắm. Nó không cho làm thế là tốt đâu. Nhưng nếu nó đã trót hành động chẳng qua chỉ là những phút điên rồ... Ông Xtêphan cũng thế. Lúc này chắc họ đang khóc, đang khổ sở vì hối hận và tuyệt vọng.
- Không, không thể tha thứ được. Tôi không tin...
- Bà không tin vì bà chẳng biết gì về những chuyện đã qua và những chuyện sẽ còn xảy ra... Nhưng nếu bà biết được... chà, nhiều chuyện... nhiều chuyện lắm.
Tiếng nói của Honorin nhỏ dần không nghe rõ được nữa. Chị im bặt nhưng hai mắt vẫn mở trừng trừng, môi mấp máy không thành tiếng.
Cho đến sáng hôm sau vẫn không có gì bất ngờ xảy ra. Vào lúc năm giờ sáng, Vêrôních nghe tiếng búa đóng quan tài. Ngay sau đó cánh cửa ra vào bất thình lình mở toang. Các bà xơ ùa vào phòng như một cơn gió lốc. Cả hai bà xơ đều lo sợ cuống cuồng, mặt mày tái mét. Các bà nghe lỏm được cái tin Corêgiu tiết lộ. Anh ta uống quá chén nói úp mở để các bà đoán được và bây giờ kéo nhau vào đây kêu toáng lên.
- Magơnốc chết rồi! Magơnốc chết rồi! Bà Honorin, thế mà bà còn giấu chúng tôi. Chúng tôi đi đây. Trả tiền công cho chúng tôi, mau lên!
Cầm tiền thanh toán, thoắt một cái, hai bà xơ đã biến mất. Sau đó một tiếng đồng hồ, số chị em phụ nữ được các bà xơ cho biết cũng cuống cuồng chạy đi báo tin cho người nhà. Tất cả đều cùng một giọng điệu: “Phải đi ngay! Phải chuẩn bị gấp! Để đến hôm sau là quá muộn! Còn hai chiếc thuyền, có thể chở hết người trên đảo!”
Honorin phải dùng hết quyền lực của mình để đứng ra dàn xếp công việc. Vêrôních phân phát tiền bạc cho mọi người. Việc chôn cất được làm gấp. Cách đấy không xa có một nhà thờ nhỏ cũ kĩ, trước kia ông Đecgơmông đã cho tu sửa lại. Hàng tháng, cha cố ở Pônglabê về làm lễ. Bên cạnh nhà thờ là các nghĩa địa chôn các tu viện trưởng của Xarếch. Hai xác chết được đem đến đây an táng. Một cụ già ngày thường làm nhiệm vụ giữ đồ thánh đang rì rầm đọc kinh làm lễ ban phước lành.
Tất cả, ai ai cũng đều lo sợ cuống cuồng. Từ giọng nói đến cử chỉ đều lập cập. Ý nghĩ ra đi thôi thúc và chẳng ai để ý đến Vêrôních đang một mình âm thầm than khóc.
Mọi việc đều làm xong trước tám giờ sáng. Đàn ông đàn bà lũ lượt kéo nhau đi khỏi đảo. Vêrôních cứ ngỡ mình đang sống trong một thế giới đầy ảo mộng, ở đó biết bao nhiêu sự kiện đang nối tiếp nhau vượt ra ngoài quy luật của nó và dường như rời rạc chẳng liên quan gì với nhau.
Nàng lại đến bên Honorin:
- Chị yếu quá nên không thể đi theo đám tang ông chủ.
- Tôi đã thấy khá hơn. Hôm nay hoặc ngày mai chúng ta sẽ đi, cùng với cả Phơrăngxoa nữa.
Thấy Vêrôních như có vẻ phật ý, chị bướng bỉnh nhắc lại.
- ... Cùng với cả Phơrăngxoa nữa, tôi nói với bà như vậy đấy! Cả ông Xtêphan. Và càng sớm càng tốt! Tôi cũng muốn sớm đi khỏi đây... Bà và Phơrăngxoa sẽ dìu tôi đi... ở lại đảo là tự chuốc lấy cái chết. Cái chết đang ngự trị ở đây... phải bỏ nó lại cho Xarếch... Chúng ta sẽ đi hết.
Vêrôních không muốn trái ý Honorin. Nàng im lặng không nói gì. Nhưng đến chín giờ sáng chợt nghe thấy những tiếng chân bước vội vã. Đó là Corêgiu từ trong làng chạy đến. Chưa vào đến cửa anh ta đã hớt hơ hớt hải:
- Người ta lấy xuồng của bà rồi, bà Honorin ơi! Xuồng của bà bị mất cấp rồi!
- Vô lí, không thể thế được! - Honorin tỏ vẻ không tin.
Corêgiu vừa thở hổn hển vừa nói quả quyết.
- Mất thật mà! Sáng nay linh tính báo cho tôi một cái gì đó... Tất nhiên tôi có hơi quá chén... nhưng cái đó tôi không quan tâm... Nhiều người cũng thấy dây buộc bị cắt... chắc bị cắt lúc nửa đêm... Bọn ăn trộm thì biến mất, biệt tăm biệt dạng, chẳng ai nhìn thấy, cũng chẳng biết chúng là những đứa nào!
Hai người đàn bà nhìn nhau, một ý nghĩ giống nhau làm tim họ se lại: “Phơrăngxoa và Xtêphan Maru lấy trộm xuồng để chạy trốn.”
Honorin lẩm bẩm trong kẽ răng.
- Ờ... ờ phải rồi. Thằng bé biết điều khiển xuồng máy.
Riêng Vêrôních, có thể nàng cảm thấy phần nào nhẹ nhõm vì đứa con trai trốn đi nàng sẽ không còn sùng bái nó như một thần tượng nữa! Nhưng Honorin thì chỉ lo không có phương tiện để đi khỏi đảo nên cứ luôn miệng than vãn.
- Chà... biết làm thế nào bây giờ...
- Phải đi ngay thôi bà Honorin ạ. Thuyền đã sẵn sàng rồi. Dân làng thì mỗi người một bọc hành lí. Đến mười một giờ trong làng sẽ không còn ai nữa đâu!
Vêrôních nói:
- Nhưng bà Honorin bị thương chưa thể đi được!
- Được... tôi đi được! - Honorin cãi.
- Chị chưa đi được đâu. Phải đợi một hoặc hai ngày nữa xem thế nào... Ngày kia anh trở lại đây được không Corêgiu?