Thuyền đưa hai thầy trò tới miền Normandie. Nhưng hai người chỉ ghé lại một thời gian ngắn. Từ nay Tristan thích đi phiêu lưu, hiệp sĩ lang thang nay đây mai đó. Khắp nơi tư cách hiệp sĩ của Tristan tạo nên danh vang: ở Tây Ban Nha, Tristan hạ sát tên khổng lồ hung dữ chuyên dùng râu của những vị vua chúa bị hắn gϊếŧ chết để nhồi tấm áo ngự hàn nổi tiếng. Tại vương quốc Lorge, Tristan chém đầu tên râu xồm Urgan. Thanh gươm của Tristan phục vụ cho những vương hầu ở Frise, ở Gavoie, ở Đức, nhưng không ai giữ nổi chân Tristan lại ở trong triều, cho dù đó là triều vua lở La Mã. Từ ngày rời khỏi xứ xa, nơi đã chôn chặt tình yêu. Tristan thấy đâu cũng là đất lạ, nán lại một thời, rồi bỏ đi. Ngay đến nơi chôn nhau cắt rốn là miền Loonois, Tristan cũng không lưu luyến. Nhưng thỉnh thoảng Tristan vẫn quay về Loonois, vì tin rằng nếu Iseut có tin muốn gởi cho mình tất nhiên phải gởi tới Loonois. Roald và bầy con đón tiếp Tristan như chủ tướng, nhưng chẳng nhận được cánh thư nào từ miền Cornouaille.
Thuyền đưa hai thầy trò tới miền Normandie. Nhưng hai người chỉ ghé lại một thời gian ngắn. Từ nay Tristan thích đi phiêu lưu, hiệp sĩ lang thang nay đây mai đó. Khắp nơi tư cách hiệp sĩ của Tristan tạo nên danh vang: ở Tây Ban Nha, Tristan hạ sát tên khổng lồ hung dữ chuyên dùng râu của những vị vua chúa bị hắn gϊếŧ chết để nhồi tấm áo ngự hàn nổi tiếng. Tại vương quốc Lorge, Tristan chém đầu tên râu xồm Urgan. Thanh gươm của Tristan phục vụ cho những vương hầu ở Frise, ở Gavoie, ở Đức, nhưng không ai giữ nổi chân Tristan lại ở trong triều, cho dù đó là triều vua lở La Mã. Từ ngày rời khỏi xứ xa, nơi đã chôn chặt tình yêu. Tristan thấy đâu cũng là đất lạ, nán lại một thời, rồi bỏ đi. Ngay đến nơi chôn nhau cắt rốn là miền Loonois, Tristan cũng không lưu luyến. Nhưng thỉnh thoảng Tristan vẫn quay về Loonois, vì tin rằng nếu Iseut có tin muốn gởi cho mình tất nhiên phải gởi tới Loonois. Roald và bầy con đón tiếp Tristan như chủ tướng, nhưng chẳng nhận được cánh thư nào từ miền Cornouaille.
Tristan hy vọng gì? Bây giờ chỗ của Iseut nhất định bên vua Marc không còn lý do gì đổi khác được. Vua Marc đối đãi với Iseut nhất mục yêu thương. Tristan đâu có đem lại cho Iseut được gì, ngoài những buồn lo! Tristan cám ơn Foitenant, hân hoan trong sự mừng rỡ, đón tiếp của những người thân cũ, nhưng Tristan không thể ở lại Loonois. Cuộc đời của Tristan bây giờ cần được kéo dài trong phiêu lưu, chỉ trong phiêu lưu, mới mong có khuây lãng. Cùng Governal, Tristan lại tới miền Bretagne.
Tại đây lâu đài đổ nát, nhà cửa cháy thêu. Người thành nantes đã kéo tới xâm lăng, tiêu diệt một phần lớn toàn miền Bretagne. Hầu tước Hoel, một trong những thủ lĩnh sau cùng của miền Bretagne, tử thủ trong lâu đài Carhaix, bị bao vây bởi quân của bá tước Riol thành Nantes.
Một đêm, Tristan lén xuyên qua phòng tuyến của lũ xâm lăng, tới trước cửa lâu đài Crahaix, ngỏ lời giúp sức hấu tước Hoel. Ban đầu Hoel từ chối. Tristan có cam đảm tới đâu cũng vô ích. Lúc đó đã quá muộn, lương thực trong thành đã cạn, làm cách nào tử thủ được lâu đài nữa? Nhưng con trai của hầu tước Hoel là Caherdin tiên đoán được mưu lược của Tristan, yêu cầu cha hãy nhận lời nhờ Tristan giúp sức.
Caherdin mới đúng là người chiến sĩ can trường và phong nhã. Nhờ có Caherdin vững tâm chiến đấu, thành Cahaix mới giữ được tới nay. Nếu chỉ có hầu tước Hoel, có lẽ Carhaix đã ra hàng từ lâu.
Tristan đem lại hăng hái cho người miền Bretagne. Khi bá tước Riol đưa quân tới bên thành, quân canh báo động. Tristan và Caherdin tập hợp hết những người còn sức chiến đấu, cùng bọn họ kéo ra nghênh chiến với quân thành Nantes.
Khi phe Bretagne ra quân, vầng trăng đã ló hiện lẫn với các vì sao. Dẫn đầu các hiệp sĩ phe mình, Tristan đâm thủng khiên, đập nón sắt, xả rách áo giáp, chém làm đôi những kỵ sĩ cùng ngựa cưỡi. Tristan đúng là con sói giữa bầy cừu. Riol cũng không địch lại nổi Tristan: Thanh gươm của Tristan tới chặt băng dầu Riol, thân mình rớt xuống ngựa.
Trông thấy chủ tướng đã chết, bọn xâm lăng thành nantes bỏ chạy. lần lượt từ lâu đài nọ tới lâu đài kia. Tristan cùng Caherdin giải phóng toàn miền Bretagne khỏi tay quân xâm lăng. Hai người trở nên đôi bạn đồng hành chiến đấu. Caherdin ngưỡng mộ Tristan, Tristan thương yêu Caherdin.
Hai người trở thành đôi bạn thiết, mãi mãi không quên nhau.
Nhưng Caherdin có cô em gái xinh đẹp và ngoan hiền. Cô gái mang tên Iseut. Vì Iseut có tài khéo dệt vải và thêu thùa với những hình thú vật và cây cỏ rất đẹp, cô gái được mọi người ca tụng là Iseut Tay Trắng.
Lần đầu tiên nghe nói tới tên cô gái, Tristan thấy trong tim xao xuyến. Khi gặp mặt nhan sắc của Iseut Tay Trắng khiến cho Tristan chóa mắt. Caherdin nhận thấy tâm tình của bạn, trong lòng cảm thấy vui tình bạn của Caherdin, tình yêu của Iseut biết đâu chẳng giữ mãi được Tristan ở lại miền Bretagne.
Cho nên Caherdin thường mượn cớ đưa Tristan tới thăm phòng riêng của em gái. Và Tristan cũng cảm thấy vui những khi tới gần Iseut.
Nhưng nghe tên Iseut, Tristan vừa hân hoan vừa buồn khổ.
Tên thương yêu cũ chỉ thêm gợi lại mối sầu đã tưởng khuây lặng được trong phiêu lưu. Nhưng tuy sầu, Tristan cũng cảm thấy yêu. Mỗi khi ngó Iseut Tay Trắng, Tristan lại thương nhớ Iseut Tóc Vàng. Nhắc tới Iseut Tay Trắng, Tristan càng thương nhớ Iseut Tóc Vàng. Mộng và thật, sầu thương cũ và nhan sắc hiện tại trộn lẫn trong tim Tristan. Chính Tristan cũng chẳng hiểu tâm trạng mình nữa. Tristan trông thấy và không trông thấy Iseut. Tristan đã mất và không mất Iseut. Iseut Tay Trắng là một trinh nữ ngây thơ, lặng lẽ ngồi nghe Tristan kể chuyện hay ca hát. tạp quên phiêu lưu, Tristan treo thanh gươm trên vách và ôm cây thụ cầm.
Những buổi tối sum họp cùng đám quần thần chung quanh hấu tước Hoel, Tristan thường ca hát cho các vương tước và các phu nhân nghe. Với cây thụ cầm trong tay, Tristan soạn những bài ca. Tristan thường ưa trở lại một bài, với điệp khúc:
Iseut người yêu hỡi, qua muôn trùng.
Em là đời ta, em là cõi chết của ta.
Mọi người nghe Tristan ca hát như vậy, ai cũng nghĩ rằng chàng hiệp sĩ tuổi trẻ đang yêu cô gái Iseut của hầu tước Hoel. Nhưng Tristan chẳng hiểu đâu là Iseut. Tuy nhiên, những khi một mình tưởng nhớ, hình ảnh hoàng hậu Iseut nổi bật hẳn lên, phá tan chân dung thật hàng ngày thường gặp. Tristan cảm thấy rõ ràng, có những lúc đã phản bội người yêu một đời.
Một hôm, Caherdin nói với Tristan:
“Bạn hỡi, tôi biết bạn khổ lắm. Nhưng tại sao bạn cố giữ nổi khổ trong tâm: Làm sao bạn giấu được mọi người chung quanh? Bạn yêu Iseut. Tôi rất sung sướиɠ nếu bạn muốn cưới em gái tôi. Tôi sẳn sàng ngỏ lời dùm bạn với cha tôi.”
Tristan không đáp. Tự thân Tristan cũng không dám hỏi mình, đành để mặc cho mọi sự chảy trôi, không thể quyết định.
Tristan tự nhủ:
“Iseut bạn hỡi, tại sao đời chúng ta khác nhau đến thế! Từ ngày xa nhau, tình yêu đối với ta chỉ còn là mộng tưởng. Vì bạn ta không còn biết vui, nỗi buồn của ta bạn đã nắm giữ hết, trong khi đêm ngày bạn được vui. Ta thèm thuồng bạn biết chừng nào, trong khi bạn vẫn hưởng thú vui. Trong khi ta thiếu thốn thèm thuồng bạn, thì vua Marc mặc sức thỏa mãn với bạn.
“Những gì của ta trước kia bây giờ của nhà vua. Bỏ đi, phải chăng ta đã đánh mất hết? Bây giờ biết đâu Iseut đã chẳng quên ta rồi. Cho riêng một mình Iseut, ta không thèm ngó ngàng tới một ai khác, ta đã từ chối mọi cơ hội yên ổn, ấm áp. Bây giờ ta đang gặp một cơ hội mới, nhưng ta không dám nhận lãnh. Ta cần thiết được yêu mà không dám nhận yêu. Tại sao vậy? Yêu đi cho trọn vẹn, yêu để không nhận lại được chút gì, như vậy có đúng không? Ta sẳn sàng chịu khổ, khổ mãi, nếu ta tin chắc Iseut còn yêu ta. Nhưng bây giờ bao nhiêu năm tháng trôi qua mà không hề nhận được chút tin tức của Iseut! Có thể Iseut đã quên ta. Trong khi ta tiếp tục gìn giữ mối tình của ta với Iseut, thì Iseut đã vui khuây, bỏ quên người bạn xưa.
“Lạy Chúa, tại sao trong khi ta không thể giải thoát khỏi tình yêu thì Iseut có thể vui lòng với tình bạn? Nhưng ta cũng hiểu mỗi khi ta chợt có giây phút xao lãng, tình yêu của Iseut bỗng lôi léo ta trở lại. Tim ta như cây đàn bán nhạy, ta còn cảm thấy Iseut có yêu ta. Ta vẫn tin một khi ta còn yêu, nhất định Iseut chưa thể hết yêu ta mặc dù mọi ngăn cản chung quanh.
“Nhưng ta cũng không ngăn nổi cảm nghĩ Iseut lần lần xa ta. Iseut muốn xa, nếu không, thỉnh thoảng Iseut có thể cho ta tin từ xa, vì Iseut phải biết rằng ta không hết yêu nàng. Nhưng Iseut biết tìm ta ở đâu? Người đã yêu, hớt hãi mong nhớ thiếu gì cách tìm ra tung tích nhau, Iseut đã không thử đến cách dễ nhất. Tại sao vậy? Hay chỉ có một giải thích dễ dàng: Iseut đã yêu vua Marc? Bản chất của Iseut, nhan sắc của Iseut, không phải Iseut có thể ngày đêm sầu muộn trong khi vua Marc sẳn sàng ở bên để chiều chuộng mọi ước muốn. Phải chăng Iseut đã đầy đủ ước muốn đến quên mất ta rồi?
“Nếu quả tình Iseut quá đầy đủ đến quên ta, phần ta cũng không thể mãi mãi lệ thuộc vào nỗi đau đến quên mất ta. Ta không bao giờ hết yêu Iseut, nhưng ta không còn lệ thuộc vào Iseut duy nhất. Ta sẽ cưới vợ, để cũng như Iseut thử thách tình yêu trong thú vui.”
Tristan quyết định cưới Iseut, quyết định đưa tới hậu quả phương thuốc làm tăng gấp đôi chứng bệnh. Tristan muốn cưới Iseut Tay Trắng, vì cái tên Iseut và nhan sắc của cô gái. Cho dù cô gái nhan sắc đến đâu, Tristan cũng không màng tới nếu cô gái không mang tên Iseut. Nhưng nếu Iseut có cái tên không có sắc đẹp, Tristan cũng sẽ không cưới.
Tristan muốn chữa trị vết thương tình yêu bằng cách cưới Iseut Tay Trắng.
Caherdin vì Tristan hết lời ca ngợi Tristan, xin cha vui lòng gả Iseut cho Tristan. Hầu tước Hoel rất hoan hỉ: nếu thế giới ở trong tay ông ta, ông ta cũng cho luôn cả Tristan, vì hầu tước Hoel nhận thấy Tristan xứng đáng được như vậy. Hầu tước cho gọi con gái tới, nói cho biết ý định. Iseut Tay Trắng rất vui lòng chấp thuận ý muốn của cha: Iseut đã thầm yêu chàng hiệp sĩ xinh trai. Hầu tước cho vời Tristan, trả lời cho biết đã ưng thuận. Tristan xin lãnh ý hầu tước.
Hôn lễ được ấn định.
Tới ngày, hầu tước cùng bằng hữu tới, Tristan cũng dẫn đầu bằng hữu tới. Linh mục làm lễ và theo đúng nghi thức của Giáo Hội, Tristan trở thành chồng chính thức của Iseut Tay Trắng.
Sau nghi lễ, mọi người tụ họp dùng bữa tiệc cưới linh đình. Sau tiệc, mọi người vui đùa đủ các trò vui như ngày hội. Suốt ngày qua đi với những vui chơi.
Đêm đến, giường tân hôn đã thu xếp xong xuôi. Cô gái đồng trinh được các thị nữ sửa soạn đưa vào giường trước. Tristan bận chiếc áσ ɭóŧ rất gọn, cổ tay có cài nút. Trong khi gia nhân cởϊ áσ. Tristan tình cờ đánh rơi chiếc nhẫn bằng ngọc thạch màu lục, tặng vật của hoàng hậu Iseut. Tristan thoáng nhìn thấy chiếc nhẫn, bỗng trong lòng xao xuyến, tràn đầy hối hận. Tristan thầm nghĩ:
“Tại sao ta có thể khuây lãng hình ảnh bạn thiết đến như vậy: Tại sao ta có thể chấp nhận cho ta làm một hành động phản bội tình yêu đến như vậy? Ta không giữ được niềm tin nơi tình yêu của hoàng hậu Iseut hay sao? Ta chính thức xin cưới cô gái, và ta đã chính thức dự lễ cưới. Ta không thể bỏ nàng được và ta cũng không thể làm chồng nàng được. Ta đã yêu Iseut kia, đã vì Iseut mà làm đủ thứ chuyện, ta không thể có Iseut này để thay thế Iseut kia được. mà ta đối với Iseut này cũng không thể xao lãng đến bỏ mất niềm tin nơi tình yêu của Iseut kia. Hai người quen biết ta đều gặp chung một tai nạn. Đối với cả hai người, ta sẽ khổ vì cả hai Iseut. Cô gái đồng trinh chân thành yêu ta, trong tâm ta thèm muốn ta, cô gái sẽ thù ghét ta nếu ta không thỏa mãn khát vọng của cô gái. Ước sao cô gái thù ghét ta, ước sao phá tan được mối tình này. Ta đã đối xử quá bậy đối với bạn tình phương xa.”
Tristan vào giường nằm. Cô gái ôm lấy chồng, tíu tít hôn lên má, trên trán, trên môi. Cô gái xiết chặt người chồng trong vòng tay, tim cô gái thở dài, cô gái khát thèm nhưng Tristan từ chối sự khát thèm của cô gái. Tristan trốn chạy sự đòi hỏi của cô gái. Bao nhiêu xúc cảm trong lúc đó đang bay bổng nơi cao, với theo hình ảnh người bạn tình phương xa. Tình yêu gởi theo hoàng hậu, trong khi thèm muốn cũng trỗi dậy theo trinh nữ. Cô gái cảm thấy sự đáp ứng, đòi hỏi được đáp ứng. Nhưng tình yêu đang kéo Tristan bay đi. Tình yêu gϊếŧ chết khát thèm.
Tristan bối rối nói với vợ nằm bên:
“Nàng ơi, nàng đừng nghĩ bậy cho ta. Ta phải thú thật với nàng một điều bí mật không ai được biết. nàng hãy ráng giữ kín cho riêng nàng. Tại đây, bên trái mặt của ta, trước kia ta có bị một vết thương tới nay vẫn còn đau. Đêm nay không hiểu tại sao vết thương trở nên đau dữ dội, ta hết muốn cùng nàng vui thú. Nàng đừng trách ta, ta xin hẹn với nàng một ngày. Đêm của chúng ta còn nhiều, sá gì một vài ngày chậm lại. ta sẽ không để phụ lòng nàng.”
Iseut đáp:
“Nghe hiệp sĩ nói tới nỗi đau, thϊếp rất buồn lòng. Xin hiệp sĩ đừng quan tâm gì đến thϊếp. Hiệp sĩ hãy nằm nghỉ cho yên.”
Và Iseut say ngủ trong tay Tristan.
Những đêm về sau cũng vậy.
* * *
Tại lâu đài Tintagel, trong phòng riêng Iseut thở dài mong nhớ Tristan mà thiếu phụ đang thèm muốn. Bao nhiêu tâm trí của Iseut đều gởi cho Tristan. Tristan là ý chí duy nhất của Iseut. Tristan là hy vọng duy nhất của Iseut. Bao nhiêu thèm muốn của Iseut đều lấy Tristan làm đối tượng. Iseut không biết nay Tristan ở đâu, tại vương quốc nào, đô thị nào, Tristan còn sống hay đã chết.
Trong phòng riêng, Iseut ngồi một mình soạn một bài ca thảm thương tình yêu: Dan Guiron bị bắt gặp và bị gϊếŧ như thế nào vì mối tình đối với vị phu nhân mà chàng yêu tha thiết trên hết mọi sự trên đời, và vị bá tước đã mưu toan cách nào đem trái tim của Guiron cho vợ ăn, cùng nỗi đau của vị phu nhân khi hay tin người bạn tình đã bị gϊếŧ chết.
Hoàng hậu khẽ cất tiếng ca:
Giọng hát đi theo tiếng đờn
Hai bàn tay hoàng hậu xinh đẹp
Bài ca hay,
Tiếng ca dịu
Giọng ca buồn
Hoàng hậu đang hát chợt Cariado tới. Đó là một bá tước giàu có, uy thế lớn, có những lâu đài sang trọng, những vùng đất phì nhiêu. Cariado thường tới triều, từ ngày Tristan bỏ đi, để bày tỏ tấm lòng yêu thương vời hoàng hậu. Cariado là một hiệp sĩ rất xinh trai, phong nhã, kiêu căng, nhưng không thích chiến đấu. Cariado đẹp trai, nói giỏi, biết làm đẹp lòng phụ nữ và giễu rất có duyên.
Cariado bắt gặp Iseut hát ca, bèn cười nói:
“Tâu hoàng hậu, tôi vừa nghe tiếng chim cú, nói tới chim cú tất nói tới người chết vì tiếng chim cú báo hiệu sự chết. Nhưng lần này tôi có cảm tưởng gì cú báo tin cái chết của chính nó.”
Iseut đáp:
“Hiệp sĩ nói đúng. Tôi rất muốn bài ca của tôi báo tin cho cái chết của chim cú. Có quá nhiều chim cú, chim vọ cất tiếng kêu làm kinh hãi mọi người. Nếu hiệp sĩ e ngại bài ca của tôi, hiệp sĩ cũng nên lo lắng tới cái chết của mình, vì hiệp sĩ đúng là chim cú, loài chim tới báo những tin buồn. Chưa hề bao giờ hiệp sĩ mang tới những tin khiến người khác được vui, chưa hề lần nào tới đây mà không mang tin buồn. Chưa hề bao giờ hiệp sĩ ra khỏi nhà mà không nghe thấy những tin buồn và đưa đi loan báo. Hiệp sĩ không muốn đi xa để lo những công cuộc như người ta thường nhắc nhở. Nơi hiệp sĩ không bao giờ có ai nghe được những tin tức khiến cho bằng hữu được vinh dự và thù địch phải đau lòng. Luôn luôn hiệp sĩ nói tới hành động của kẻ khác, còn những hành động của hiệp sĩ chẳng ai nhớ tới bao giờ.”
Cariado đáp:
“Hoàng hậu đang nóng giận, tôi không hiểu nguyên cớ từ đâu. Có ai điên mới xao xuyến vì những lời hoàng hậu nói! Tôi là chim vọ, còn hoàng hậu là chim cú. Bất kể sự sống chết của tôi, nhưng tôi đem tới cho hoàng hậu những tin buồn về người bạn Tristan của hoàng hậu: Tâu hoàng hậu Iseut, hoàng hậu đã mất Tristan rồi! Tristan đã cưới vợ tại một nơi xa. Bây giờ hoàng hậu cần kiếm một người bạn khác, vì người kia đã rũ bỏ mối tình của hoàng hậu rồi. Tristan đã làm lễ cưới rất long trọng với Iseut Tay Trắng, con gái của hầu tước miền Bretagne.”
Iseut tức giận nói:
“Bao giờ hiệp sĩ cũng là cú vọ để đưa tin xấu về Tristan. Lạy Chúa hãy bắt ta suốt đời không vui nếu ta là cú vọ đối với hiệp sĩ! Hiệp sĩ đã đem tới cho ta một tin dữ, ta cũng không có tin tốt lành để nói lại với hiệp sĩ: ta nói rõ cho hiệp sĩ biết, đừng si mê vô ích! Không một ngày nào trong đời ta có thể dành cho tình yêu hay tình bạn của hiệp sĩ hết. Thà rằng ta đánh mất tình bạn của Tristan còn hơn được tình bạn của hiệp sĩ. Quả thật hiệp sĩ mang tới cho ta một tin dữ, nhưng không đem lợi gì hết cho hiệp sĩ.”
Cariado trông thấy rõ nỗi xao xuyến của hoàng hậu.
Cariado không muốn làm khổ hoàng hậu hơn nữa, cũng không muốn chế giễu hay chọc giận hoàng hậu bằng lời nói.
Cariado vội vã rời khỏi phòng.
Iseut ngồi lại với cơn giận và với nỗi đau.