Kinh Lão Mẫu
TÔI NGHE NHƯ VẦY:
Một thuở nọ, Đức Phật đến thành Quảng Nghiêm và dừng nghỉ ở trong vườn Nhạc Âm, cùng với 800 vị Bhikṣu [bíc su] và 10.000 vị Bồ-tát.
Bấy giờ có một bà lão nghèo khổ đến chỗ của Phật, cúi đầu sát đất và đỉnh lễ Đức Phật, rồi thưa với Phật rằng:
"Thưa Thế Tôn! Con có việc muốn thưa hỏi. [Kính mong Như Lai cho phép.]"
Đức Phật bảo:
"Lành thay, lành thay! Hãy cứ hỏi."
❖
Bà lão bạch rằng:
["Bạch Thế Tôn!]
- Sinh già bệnh chết của đời người từ nơi nào đến và sẽ đi về đâu?
- Sắc thọ tưởng hành thức từ nơi nào đến và sẽ đi về đâu?
- Mắt tai mũi lưỡi thân ý từ nơi nào đến và sẽ đi về đâu?
- Đất nước gió lửa với hư không từ nơi nào đến và sẽ đi về đâu?"
Đức Phật bảo:
"- Sinh già bệnh chết của đời người chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu.
- Sắc thọ tưởng hành thức chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu.
- Mắt tai mũi lưỡi thân ý chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu.
- Đất nước gió lửa với hư không chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu."
Đức Phật bảo:
Các pháp đều như vậy. Ví như khi hai que củi cọ xát phát ra lửa, và lửa trở lại đốt cháy củi. Khi củi đã cháy hết, lửa liền tắt."
❖
Đức Phật hỏi bà lão:
"Lửa này vốn từ nơi nào đến và khi tắt nó sẽ đi về đâu?"
Bà lão thưa với Phật rằng:
"Thưa Thế Tôn! Khi nhân duyên tụ hợp thì liền phát lửa. Khi nhân duyên ly tán thì lửa liền tắt."
Đức Phật bảo:
"Các pháp đều như vậy. Khi nhân duyên tụ hợp thì mới hình thành. Khi nhân duyên ly tán thì liền diệt mất. Các pháp chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu. Mắt thấy sắc tức là ý. Ý tức là sắc. Cả hai thảy đều không và không chỗ có. Diệt mất thì cũng như thế.
Các pháp ví như cái trống. Nó không phải chỉ do một yếu tố mà được. Nếu có người cầm dùi đánh vào cái trống, cái trống sẽ vang ra âm thanh. Tuy nhiên, âm thanh đang vang ra từ cái trống đó cũng là không, âm thanh sẽ vang ra cũng là không, và âm thanh đã vang ra cũng là không. Âm thanh đó cũng chẳng phải vang ra từ gỗ, da, dùi, hay tay người đánh. Do hội đủ nhân duyên nên mới vang ra tiếng trống. Âm thanh từ không và tiêu tan về không.
Tất cả vạn vật cũng lại như thế. Thọ mạng của ta cũng lại như vậy. Bổn nguyên đều thanh tịnh và không chỗ có. Do nhân duyên mà từ không chỗ có sinh ra các pháp. Các pháp cũng là không chỗ có. Ví như mây đen kéo đến thì sẽ liền mưa. Mưa cũng chẳng từ thân rồng tuôn ra, và cũng chẳng từ tâm rồng lưu xuất. Đó đều là do nhân duyên việc làm của rồng nên mới có mưa này.
Các pháp chẳng từ nơi nào đến và cũng chẳng đi về đâu. Ví như họa sĩ trước tiên chuẩn bị bản vẽ trắng, rồi sau đó hòa hợp các màu sắc và vẽ theo ý muốn. Bức họa đó chẳng phải từ bản vẽ trắng mà hiện ra. Nó tùy theo ý của họa sĩ mà mỗi chi tiết được vẽ ra.
Sinh tử cũng lại như vậy. Mỗi loài tùy theo nghiệp của mình tạo mà ứng hiện quả báo. Địa ngục, ngạ quỷ, bàng sinh, trời, hay người cũng thế. Ai có thể liễu giải tức là bậc trí tuệ, và không chấp trước cảnh hiện hư vọng."
❖
Khi nghe Phật dạy, bà lão vui mừng khôn xiết và liền tự nói rằng:
"Nhờ ân đức của Thiên Trung Thiên mà con đắc Pháp nhãn. Tuy thân con đã già yếu, nhưng nay cũng được an ổn."
Bấy giờ ngài Khánh Hỷ sửa sang y phục, rồi quỳ hai gối ở trước Phật và bạch rằng:
"Bạch Thế Tôn! Khi vừa nghe lời Phật dạy, bà lão này liền hiểu rõ. Nhân duyên gì mà bà lão có trí tuệ dường ấy?"
Đức Phật bảo:
"Này đại đức uy nghi! Do bởi nhân duyên này mà liền hiểu rõ. Khi ta phát khởi Đạo tâm ở đời trước, bà lão đó chính là mẹ của ta."
Ngài Khánh Hỷ hỏi Phật rằng:
"Bạch Thế Tôn! Do nhân duyên gì mà mẹ của Phật ở đời trước phải chịu bần cùng khốn khổ như thế?"
❖
Đức Phật bảo:
"Vào thuở xa xưa ở nơi của Đức Phật Sở Ưng Đoạn Dĩ Đoạn, vì Đạo Bồ-tát mà ta muốn làm Đạo Nhân, nhưng mẹ ta thuở đó do quá thương luyến nên không cho phép ta đi xuất gia. Thế là ta rất buồn bã và đã bỏ ăn một ngày. Bởi nhân duyên ấy mà kể từ đó về sau, suốt 500 đời sinh ra ở thế gian, bà ấy phải gặp ách nạn như thế."
Phật bảo ngài Khánh Hỷ:
Sau khi thọ mạng ở hiện đời chấm dứt, bà lão này sẽ sinh về quốc độ của Đức Phật Vô Lượng Thọ và ở cõi nước kia cúng dường chư Phật. Trải qua 68 ức kiếp về sau, bà lão ấy sẽ thành Phật, hiệu là Bodhyaṅgapuṣpakara [bô đi ân ga bu sờ ba ca ra]. Quốc độ tên là Hóa Tác. Nhân dân trong cõi nước ấy sẽ có y phục và ẩm thực để dùng như ở trên trời Tam Thập Tam, và đều sống lâu đến một kiếp."
Khi Phật thuyết Kinh này xong, bà lão và ngài Khánh Hỷ, chư Bồ-tát, các vị Bhikṣu, cùng thiên long quỷ thần và phi thiên đều rất vui mừng. Họ cúi đầu đỉnh lễ sát đất ở trước Phật, rồi cáo lui.
Kinh Lão Mẫu
Dịch sang cổ văn: Tên người dịch đã thất lạc
Dịch sang tiếng Việt: Tại gia Bồ-tát giới Thanh tín nam Nguyên Thuận
Dịch nghĩa: 15/8/2014 ◊ Cập nhật: 10/7/2021
☸ Cách đọc âm tiếng Phạn
Bhikṣu: bíc su
Bodhyaṅgapuṣpakara: bô đi ân ga bu sờ ba ca ra