Ngụy chúa sai Trương Hấp làm tiên phong theo Tư Mã Ý đem binh thẳng tới , còn một phía sai Tân Tỷ và Tôn Lễ đem năm vạn quân đến giúp Tào Chơn.
Riêng Tư Mã Ý dẫn binh ra khỏi ải rồi mời Trương Hấp mà dặn :
– Khổng Minh thường làm việc gì cũng rất cẩn thận. Vì thế nay y đồn binh nơi đó, ắt là phải đánh ngã Mỹ Thành. Vì vậy ta đã có hịch văn cho nơi đó cứ cố thủ không đánh .
Trương Hấp hỏi :
– Vậy Ðô Ðốc định tấn binh đường nào ?
Tư Mã Ý đáp :
– Chưa nên đánh vội ? Trước hết phải lấy Nhai Ðình, vì đó là yết hầu của Hớn Trung. Hễ Nhai Ðình lấy được thì tất nhiên Khổng Minh phải trở về Hớn Trung. Nếu y không chịu về thì chỉ trong một tháng là hết lương.
Ý lại dặn thêm :
– Khổng Minh chẳng phải kẻ thường. Tướng quân phải cẩn trọng lắm mới được.
Sau đó, Trương Hấp vội vã ra đi .
Còn Khổng Minh đang ở Kỳ Sơn, bỗng có tin báo :
– Trương Hấp đã tới Tân Thành, còn Mạnh Ðạt đã bị Thân Nghi và Thân Thầm làm nội ứng gϊếŧ rồi . Nay Ngụy Chúa dùng Tư Mã Ý tiến quân đến đây .
Khổng Minh thất kinh nói :
– Mạnh Ðạt làm việc không kín, bị chết đã đành, còn hư cả việc của ta nữa . Nay nó đem binh đến Nhai Ðình là nơi yết hầu của ta . Vậy chư tướng ai dám ra giữ Nhai Ðình .
Vừa dứt lời thì Mã Tắc xin đi .
Khổng Minh nói :
– Nhai Ðình rất quan hệ cho cả tính mạng đại binh ta . Mã Tắc tuy thông binh pháp, song nơi đó không có thành quách gì, rất khó mà kiên thủ.
Mã Tắc thưa :
– Sá gì một chổ Nhai Ðình nhỏ xíu ấy mà Thừa Tướng lại khinh tôi giữ không nổi ?
Khổng Minh nói :
– Tư Mã Ý không phải kẻ thường lại có Trương Hấp làm tiên phong, e ngươi cự không nói.
Mã Tắc thưa :
– Nếu không giữ nổi tôi xin chịu tội.
Khổng Minh nói :
– Không nên nói chơi như vậy !
Mã Tắc thưa :
– Tôi xin làm đoạn văn.
Khổng Minh xem đoạn văn rồi, nhưng vẫn còn e ngại bèn nói với Mã Tắc :
– Ta phát cho ngươi năm ngàn binh mạnh và một viên Ðại tướng theo giúp. Vậy phải cẩn trọng !
Lại kêu Vương Bình đến dặn :
– Ta biết ngươi là ngươi rất thận trọng, nên giao việc này. Vậy hãy hết lòng . Hễ đóng trại thì phải lựa chỗ hiểm yếu. Ðóng trại xong phải lập bản đồ gửi về cho ta. Nếu chỗ ấy giữ được, sau khi ta lấy xong Trường An rồi, ắt công ngươi sẽ đứng hàng đầu . Hai người lãnh mạng ra đi.
Khổng Minh sợ hai người còn sơ thất, nên gọi Cao Tường lại dặn :
– Phía Ðông Bắc Nhai Ðình có một thành tên Liệt Liễu thành, chỗ ấy đường núi rất hẹp nên đóng binh lập trại được. Vậy ngươi hãy đến đóng tại thành ấy, nếu Nhai Ðình bị nguy thì hãy đến cứu ứng.
Cao Tường vâng lệnh ra đi, Khổng Minh sợ Cao Tường không phải là đối thủ của Trương Hấp, bèn sai Ngụy Diên dẫn bốn đạo binh ra phía sau Nhai Ðình mà đóng.
Ngụy Diên thưa :
– Tôi làm tiên phong lẽ ra phải đi dẹp giặc, sao lại để tôi trấn nơi an nhàn như vậy ?
Khổng Minh nói :
– Ta lo chổ Nhai Ðình lắm. Vậy ngươi hãy đi đi ?
Ngụy Diên bèn vâng lệnh ra đi.
Khổng Minh lại kêu Triệu Vân và Ðặng Chi vào mà nói :
– Từ nay Tư Mã Ý dụng binh, các tướng phải rất cẩn trọng. Hai người hãy ra đóng nơi Tà Cốc, hoặc đánh, hoặc không hư hư thực thực miễn sao cho địch không rõ lực lượng của ta.
Sau đó, sai Khương Duy làm tiên phong ra đánh Mỹ Thành.
Khương Duy hỏi Khổng Minh :
– Nhai Ðình là nơi trọng yếu, sao Thừa Tướng không tập trung quân nơi đó ?
Khổng Minh đáp :
– Binh lực có hạn, ta cần giữ Nhai Ðình , mà cũng phải lấy Mỹ Thành. Nếu giữ được Nhai Ðình cũng không ích gì, còn nếu mất Nhai Ðình mà tản binh đi ắt sẽ lâm nguy.
Khương Duy nghe nói rất kính phục.
Còn Mã Tắc và Vương Bình đem binh đến Nhai Ðình xem xét địa thế, rồi cười :
– Thừa Tướng quá lo xa. Một hòn núi hiểm trở thế này sao địch dám tới.
Vương Bình nói :
– Dẫu sao cũng phải đề phòng cẩn mật .
Mã Tắc nói :
– Ta xem một bên là núi, bốn phía lại không ăn thông vào đâu , đây là chổ trời dành cho ta đó !
Vương Bình nói :
– Tham quân nói như vậy sai rồi , đồn binh nơi giữa đường, dọc theo mé núi mà đóng. Dẫu binh có mấy vạn cũng khó qua, chứ đâu có nên đóng chót vót trên núi. Thảng giặc đốt núi thì sao ?
Mã Tắc nói :
– Ngươi thiệt kiến thức của đàn bà !
Vương Bình nói :
– Tôi xem Thừa Tướng đóng binh đã nhiều, chỗ nào ông cũng giảng cho tôi biết. Nay tôi coi nơi này, nếu quân giặc chặn đường nước chỉ rồi trong một ngày, quan sĩ sẽ chết khát .
Mã Tắc nói :
– Ta đã thông rõ binh pháp, há không biết điều ấy sao ?
Vương Bình nói :
– Nếu Tham quân đóng trại trên núi thì hãy chia binh cho tôi, để tôi đóng dưới chân núi. Nếu giặc vây núi tôi sẽ đến cứu ứng.
Mã Tắc không nghe.
Bỗng có tin báo :
– Binh Ngụy đã kéo đến .
Vương Bình xin ra Cự.
Mã Tắc nói :
– Ngươi đã không nghe lệnh của ta, ta cho ngươi một ngàn binh, tự đóng trại lấy.
Vương Bình bèn dẫn binh ra khỏi núi đóng trại, lại vẽ họa đồ gửi về cho Khổng Minh.
Còn Mã Tắc dẫn binh lên núi trấn.
Nói về Tư Mã Ý dẫn đạo Trung quân đến nơi, bèn sai con là Tư Mã Chiêu đi thám thính và dặn :
– Nếu Khổng Minh đã cố thủ ở đó thì chớ có đến.
Tư Mã Chiêu đi hoi lâu, về thưa :
– Khổng Minh đã trấn thủ nơi đó .
Tư Mã Chiêu lại nói :
– Binh Thục không đóng quân nơi yếu lộ, mà lại đóng trên núi. Con tưởng lấy Nhai Ðình dễ như chơi.
Tư Mã Ý nói .
– Nếu quả thế thì trời giúp ta đó. Nói rồi, bèn cùng Chiêu thẳng đến chân núi mà xem.
Ðêm ấy trời có trăng, Mã Tắc ở trên núi ngó xuống nhủ thầm :
– Nếu chúng bây muốn chết thì đến đây.
Nói rỗi truyền lệnh quân sĩ, hễ binh Ngụy tới thì phải coi chừng cây cờ đỏ này, khi thấy dao động thì phải tràn xuống bốn phía núi mà gϊếŧ quân địch.
Còn Tư Mã Ý trở về sai quân đi dò thám thử coi tướng giữ Nhai Ðình là ai.
Quân về báo rằng :
– Tướng giữ Nhai Ðình là Mã Tắc.
Tư Mã Ý cười :
– Thằng đó hữu danh vô thực. Thiệt là tên bất tài. Khổng Minh dùng người như vậy, ta có sợ chi.
Ý lại hỏi :
– Bốn phía núi còn gì chăng ?
Quân thám thính thưa :
– Dưới chân núi cách chừng mười dặm có đạo binh của Vương Bình đóng nơi đó.
Tư Mã Ý bèn sai Trương Hấp đến chận Vương Bình không cho ứng cứu. Lại khiến Thân Thầm và Thân Nghi đến chặn đường đi lấy nước , chờ binh Thục loạn rồi mới đánh nhầu.
Qua bữa sau, trời vừa hừng sáng, Hấp dẫn binh vòng sau mé núi ,
Ý dẫn binh ùa tới vây núi ấy.
Mã Tắc ở trên ngó xuống thay binh Ngụy đông như kiến, thì cả kinh.
Mã Tắc bèn lay động lá cờ đỏ, ba quân thảy nhìn nhau không dám xuống.
Mã Tắc nổi giận gϊếŧ hết hai tướng. Quân sĩ thất đảm, ùa xuống mà đánh quân Ngụy. Hai bên cầm cự không phân thắng bại, Mã Tắc bèn thâu quân kiên thủ cửa trại chờ quân cứu ứng.
Vương Bình đem quân đến cứu thì gặp Trương Hấp chận lại.
Bình quân ít phải rút lui. Binh Thục ở trên núi, vừa khát nước vừa đói phải mở đường máu mà thoát thân.
Trương Hấp dẫn quân rượt theo. Chừng vài chục dặm, thì đạo binh của Ngụy Diên ùa ra chân Trương Hấp lại mà đánh. Hấp lui binh chạy dài. Diên đuổi theo, quyết lấy lại Nhai Ðình. Nhưng chạy được ít dặm thì quân Tư Mã Ý và Tư Mã Chiêu ùa ra đánh nhau. Ngụy Diên bị khép chặt vòng vây, binh hao phân nửa. .
Ðang lúc nguy cấp thì Vương Bình đến tiếp cứu.
Ngụy Diên bèn hợp sức với Vương Bình đánh nhầu một trận, binh Ngụy mới chịu lui.
Diên và Bình vội trở về trại thì binh Ngụy đã chiếm rồi. Túng thế, hai tướng phải chạy tới Liệt Liễu Thành, hiệp với Cao Tường. Lúc ấy nghe tin Nhai Ðình thất thủ, Cao Tường lập tức đến tiếp cứu. Vừa ra khỏi thành chừng ít dặm thì gặp Bình và Diên. Cả ba dẫn binh trở về thành thì trên thành đã dựng cờ Ngụy.
Nhai Ðình hoàn toàn thất thủ, ba tướng bèn phải trở về Kỳ Sơn.
Tư Mã Ý chiếm được Nhai Ðình rồi, biết thế nào Khổng Minh cũng phải lui binh, bèn tin cho Tào Chơn và Quách Hoài hay, chuẩn bị để tiêu diệt binh Thục.
Còn Khổng Minh, từ khi sai Mã Tắc đến giữ Nhai Ðình thì lòng không an. Lại nhận được bản đồ của Vương Bình thì thất kinh nói :
– Mã Tắc không biết gì hết, chắc đã chôn quân của ta rồi.
Chư tướng hỏi thì Khổng Minh nói :
– Chỗ yếu lộ không đóng binh nhè trên núi mà cố thủ.
Dương Nghi nói :
– Tôi xin đến thế Mã Tắc .
Khổng Minh nói :
– Ta chỉ chỗ cho ngươi nơi đóng trại. Hãy đi ngay !
Vừa dứt lời, có tin báo :
– Nhai Ðình và Liệt Liễu Thành đều bị mất rồi .
Khổng Minh than :
– Lỗi tại ta ! Nói xong kêu Quan Hưng và Trương Bào dặn :
– Hai tướng hãy dẫn quân theo đường nhỏ núi Võ Công mà đi, khiến ba quân la ó vang trời. Nếu gặp binh Ngụy chớ có đánh. Làm cho nó chạy thôi, chờ ta lui binh rồi hãy kéo về Dương Bình Quan.
Sau đó, Khổng Minh sai Trương Dực lo việc sửa sang đường sá mở cho rộng, khiến đại quân sắm sửa hành trang chờ lệnh, khiến Mã Ðại và Khương Duy ở đoạn hậu song hãy dẫn binh lui hết rồi mới thâu quân, sai người tâm phúc báo cho quan lại, dân quân ở quận Thiên Thủy, Nam An và An định phải rút về Hớn Trung, khiến người đến Ký Huyện rước mẹ Khương Duy về .
Khi Khổng Minh đến Tây thành, thì quan quân ai nay đều lo việc của mình.
Bỗng có tin báo Tư Mã Ý kéo mười lăm vạn quân tới Tây thành.
Khổng Minh bèn sai ba ngàn quân chở hết lương ra khỏi thành, chỉ để lại hai ngàn và một số văn quan.
Lại có tin báo :
– Tư Mã Ý dẫn mười lăm vạn kéo đến Tây thành như gió.
Các quan ai nấy đều lo sợ .
Khổng Minh bèn lên thành quan sát thì thấy binh Ngụy đông như ong, bèn ra lệnh cho quân sĩ phải dẹp hết cờ xí, im lặng tuyệt đối. Lại truyền mở hết bốn cửa thành, mỗi cửa để vài người giả làm dân và dặn hễ địch tới thì cứ tự nhiên lo quét đường.
Sau đó, Khổng Minh mặc áo trắng, dắt vài tên tiểu đồng lên lầu gảy đờn vui chơi.
Ðạo tiền binh của Tư Mã Ý tới nơi thấy quang cảnh như vậy thì không dám đến nữa , bèn về thông báo cho Tư Mã Ý.
Ý không tin, bèn giục ngựa bay tới trước, đúng xa mà ngó, thấy Khổng Minh ngồi trên lầu gảy đờn, nét mặt vui tươi bên tả một tiểu đồng tay cầm bửu kiếm, bên hữu một đứa cầm cây phất trần. Còn trong thành chỉ có vài người quét dọn.
Ý thấy vậy thì nghi lắm, bèn khiến hậu quân làm tiền quân rút lui hết theo đường núi Bắc Sơn.
Tư Mã Chiêu hỏi :
– Sao cha lại nghi như vậy ? Chắc là y ít quân nên làm ra vậy chăng ?
Ý đáp :
– Xưa nay Khổng Minh dụng binh rất cẩn thận, không hề cầu may. Nhỡ ta tấn binh mà sa vào kế của y thì nguy, tốt hơn hết là rút ?
Khổng Minh thấy binh Ngụy rút hết thì vỗ tay cười :
– Ý sợ ta gảy đờn không dám vào.
Các quan ngạc nhiên hỏi :
– Binh mã của Ngụy cả đông cớ sao lại rút ?
Minh đáp :
– Ý biết ta là người cẩn trọng, thấy ta làm như vậy, nó nghi là ta phục binh nên lui.
Các quan nói :
– Kể như bọn tôi thì bỏ thành chạy rồi.
Khổng Minh đáp :
– Binh ta có hai ngàn, lại không có tướng, nếu bỏ thành mà chạy ắt bị bắt trọn.
Nói rồi vỗ tay cười mà rằng :
– Nếu ta như Ý , ta chẳng chịu lui binh.
Bèn truyền bá tánh phải theo quân sĩ mà vào Hớn Trung.
Còn Tư Mã Ý lui binh rồi theo lối nhỏ nơi núi Võ Công mà đi, xảy nghe sau núi, quân hét vang trời , trống chiêng dậy đất.
Tư Mã Ý bèn nói với hai con :
– Nếu không chạy, ắt trúng kế của Khổng Minh rồi !
Vừa dứt !ời bỗng tin thấy một đạo binh cầm cờ đề chữ :
– Hữu Hộ Vệ Sứ Hổ Dực Ðại Tướng Quân Trương Bào .
Binh Ngụy thất kinh bỏ chạy tứ tán.
Chạy được một quãng, trong núi lại có tiếng la ó, rồi một đại kỳ đề chữ :
– Tả Hộ Vệ Sứ Long Nhưỡng Tướng Quân Quan Hưng xuất hiện.
Binh Ngụy thất kinh hè nhau mà chạy.
Quan Hưng và Trương Bào hiệp nhau kéo về Dương Bình Quan
Lúc ấy Tào Chơn được tin Khổng Minh lui binh thì lật đật kéo quân đi truy kích. Ðang đi bỗng thấy binh Thục kéo đến đông đảo, cầm đau là Khương Duy và Mã Ðại.
Tào Chơn vội lui binh , nhưng Mã Ðại xông vào chém tiên phong Trần Tỷ nhào xuống ngựa. Nhờ vậy binh Thục bình an trở về Hớn Trung.
Phần Triệu Vân và Ðặng Chi tại Tà Cốc, được tin Khổng Minh trở về, bèn nói với nhau :
– Binh Ngụy sẽ thừa lúc ta lui mà truy kích . Vậy phải chia thành hai đạo, một giử phía sau, một đi chậm chậm mà về.
Nói về Quách Hoài đem binh rượt theo đến Tà Cốc, bèn kêu Tô Ngung mà dặn :
– Triệu Vân là tay võ dõng, nên ta phải cẩn thận. Nếu binh y mà lui đây, ắt có kế ngừa binh ta truy nã. Nghe xong, Ngung dẫn quân tiến vào Tà Cốc.
Ði được nữa đường thì gặp Triệu Vân, Ngung cả sợ truyền lui quân.
Triệu Vân liền xông lại đâm Ngung một thương té nhào, chết tốt. Binh Ngụy vỡ tan tành.
Triệu Vân cứ thế thẳng tới, nhưng sau lưng lại gặp Vạn Chánh đang rượt theo .
Triệu Vân bèn gò ngựa đứng chờ.
Vạn Chánh nhìn thấy Triệu Vân nên không dám tới.
Khi Quách Hoài tới thì Vạn Chánh nói :
– Triệu Vân đứng là tướng võ dõng vì thế tôi không dám tới.
Quách Hoài liền truyền lịnh rượt theo truy cản.
Ði đến khu rừng rậm, bỗng gặp Triệu Tử Long hét lớn :
– Triệu Vân ta đây ! Tiếng hét khiến binh Ngụy hoảng hồn té ngựa mà chết dư trăm. Còn lại bao nhiêu trốn chạy tán loạn. Còn Vạn Chánh tuy hoảng sợ , nhưng cố cự, cuối cùng bị Triệu Vân bắn một mũi tên té nhào. Sau đó, Triệu Vân dẫn binh về Hớn Trung vô sự.
Tư Mã Ý hay binh Thục đã lui thì bực tức lắm, bèn dẫn quân đến Tây Thành mà hỏi thì được biết, trong lúc binh Ngụy tới Tây Thành thì binh Thục chỉ có vài ngàn, lại không có võ tướng nữa. Lại được tin nơi miệt Võ Quang, Trương Bào và Quan Hưng cũng chỉ có vài ngàn quân la ó vang trời chứ chẳng có phục binh nào hết.
Tư Mã Ý tức tối vô cùng, ngẩng mặt lên mà than :
– Ta thật chẳng bằng Khổng Minh .
Nói đoạn dẫn quân về ra mắt Ngụy Chúa.