Người khách lạ đứng trước mâm cúng, lầm bầm gì đó, sau đó vung tay rắc gạo, muối khắp sân, phun rượu phì phì. Rồi ông ta cầm que hương cháy dở, đi thẳng đến chỗ thằng Đần đang đứng. Nó giật nảy, định lùi ra sau một bước nhưng đã bị ông khách lạ túm chặt, bàn tay ông ta lạnh ngắt làm thằng Đần rùng mình. Ông ta huơ huơ cây hương mấy vòng rồi ấn mạnh đầu hương đang cháy vào ngực thằng Đần. Nó bị bỏng, khẽ kêu lên. Vết bỏng không nặng nhưng sao nó thấy nóng rát, còn chỗ tay nơi ông khách lạ chạm vào thì lạnh buốt. Nóng lạnh đan xen nhau làm nó thấy rất khó chịu.
Ông khách lạ liếc nhìn bà nó.
- Xong rồi.
Chỉ nói mỗi câu như vậy rồi ông khách vứt que hương xuống sân, quay người bỏ đi, chẳng mấy chốc bóng dáng ông ta đã biến mất trong đêm tối. Bà thằng Đần thấy trán thằng Đần đầm đìa mồ hôi thì lau trán cho cháu, nhẹ nhàng an ủi nó.
- Không sao đâu, ông ấy làm phước chữa bệnh cho cháu. Cháu vào ngủ đi, mai là khỏe.
Nói đến đây, mắt bà thằng Đần rơm rớm, nghĩ đến cảnh đứa cháu mười sáu, mười bảy tuổi có thể bình thường như con nhà người ta mà bà không cầm được nước mắt. Những giọt nước mắt đυ.c ngầu thi nhau rơi xuống khuôn mặt già nua. Thằng Đần run lẩy bẩy bò vào ổ rơm. Nó chỉ cảm thấy nóng lạnh luân phiên trong người, rất khó chịu.
Bà thằng Đần lúi húi dọn mâm cúng xong thì cũng đã muộn. Hôm nay thắp nến nên căn nhà tranh nhỏ bé của hai bà cháu nó vẫn sáng rõ. Nhìn cháu cuộn tròn trong góc ổ rơm, rên hừ hừ, bà thằng Đần giật mình, đi đến bên. Bàn tay nhăn nheo của bà sờ lên trán thằng Đần, thấy nóng ran. Người khách lạ vừa rồi nói cúng xong nó sẽ có vài biểu hiện như ốm, nhưng không cần lo lắng, như vậy mới trừ được tà trong người thằng Đần.
Bà thằng Đần giặt chiếc khăn mặt cũ kỹ, lau trán cho cháu. Suốt đêm ấy bà nó chỉ ngủ chập chờn, một lúc lại dậy xem cháu thế nào. Thằng Đần sốt cao, mê man suốt một đêm, đến tận tờ mờ sáng hôm sau, lúc bà nó mệt quá thϊếp đi bên ổ rơm thì nó tỉnh dậy.
Thằng Đần mở mắt, đôi mắt nó đen láy, linh lợi khác hẳn ngày thường. Nó đưa mắt nhìn người bà đang nằm bên ổ rơm rồi ngồi dậy, đi ra ngoài. Ánh mặt trời buổi sớm thanh sạch, tinh khôi chiếu xiên xiên, những sợi nắng mỏng như voan lấp lánh sáng. Nó nheo nheo mắt nhìn ánh nắng, miệng hơi mỉm cười. Nó đứng như vậy rất lâu, tới tận khi nghe tiếng gọi.
- Đần, Đần ơi!
Nó quay đầu, thấy bà nó lòng khòng chậm chạp đi ra cửa. Nhìn thân hình cao lớn, gương mặt sáng sủa, ánh mắt linh lợi của thằng Đần mà bà nó sững người, nước mắt lại rơi như mưa trên gương mặt khắc khổ. Bà nó chắp tay khấu tạ khắp mười phương tám hướng, miệng lẩm bẩm tạ ơn trời phật, ông bà tổ tiên phù hộ độ trì cho thằng Đần khỏe lại. Thằng Đần không nói năng gì, quay đầu tiếp tục nhìn ánh nắng mỗi ngày một lên cao, chiếu thẳng vào người nó. Khóe môi thằng Đần nhếch lên thành nụ cười thỏa mãn.
Rồi nó vươn vai, vui vẻ quay người nhìn bà nó lập cập đứng sau lưng, tay vẫn chấm chấm khóe mắt già nua. Thằng Đần nở nụ cười sảng khoái.
- Tôi tên là Nam, từ giờ bà phải gọi đúng tên tôi.
Nói rồi nó đi xuống bếp, lục tìm con gà bà nó cất trong chạn tối qua. Nó bỏ ít muối, ớt, chanh vào bát sành, xé cái đùi gà, chấm muối ớt, nhồm nhoàm gặm. Nó gặm một thôi một hồi hết hơn nửa con gà thì dừng lại. Nó đưa tay lau miệng, cất chỗ thịt thừa vào chạn, đi lên nhà.
Bà thằng Đần vẫn còn đứng ngây ra đó. Nó đi đến bên, vỗ vỗ cánh tay bà.
- Giờ tôi khỏe rồi, không còn là thằng Đần nữa, tôi sẽ đi kiếm gạo, kiếm thịt cho bà ăn.
Nói rồi nó vào bếp, xách theo con dao, đi thẳng ra ngoài cổng. Bà nó đứng trong nhà vừa mừng vừa sợ. Thằng Đần trước đây ngờ nghệch nhưng ngoan ngoãn, bây giờ nó khỏi bệnh rồi, không hiểu sao bà cứ có cảm giác xa lạ, không giống thằng Đần cháu bà. Nó có vẻ mạnh mẽ, xa cách với bà hơn hẳn. Nghĩ ngợi mông lung một hồi, bà ra sông rửa mặt.
Nước sông mát lạnh làm bà nó tỉnh táo hơn, suy nghĩ cũng thông suốt hơn. Thằng Đần xa cách với bà hơn thì đã sao, kể cả nó không cần bà nữa, bỏ đi nơi khác kiếm sống thì bà cũng vui lòng. Bà ngần này tuổi rồi, sống cũng chỉ tính bằng ngày bằng tháng nữa thôi. Chỉ cần thằng Đần khỏe mạnh, khôn ngoan, cưới vợ sinh con là bà thỏa nguyện, chết cũng nhắm mắt rồi.
Nghĩ được như vậy, trong lòng cũng nhẹ nhõm hơn, bà ngửa đầu nhìn lên bầu trời xanh ngắt trên cao, mấy cành cây xào xạc trong gió. Đột nhiên, hình ảnh ánh mắt đen láy của con quạ chăm chú nhìn bà vào buổi tối hôm đó lại hiện lên trong óc. Bà hơi rùng mình, nhưng lắc đầu, xua đi hình ảnh đó. Gở gì chứ, chẳng phải hai bà cháu mới gặp được quý nhân đó sao? Nếu không nhờ quý nhân giúp đỡ thì sao cháu bà có thể khỏe mạnh, khôn ngoan được như thế.
Bà tủm tỉm cười, đi vào bếp, thấy non nửa con gà, bà bắc nồi nước với mấy nắm gạo lên bếp, quyết định sẽ nấu nồi cháo gà tẩm bổ cho thằng Đần. Mà không, là thằng Nam! Giờ nó đã khôn ngoan như thế rồi, không thể gọi nó là thằng Đần được nữa. Tên của nó là Nam, cái tên đẹp làm sao.
Bà cụ cứ lẩm nhẩm như thế, vui vẻ suốt cả ngày. Nhưng thằng Nam không biết đi đâu, đến tận tối muộn mới về. Nó nhìn thấy bà đang ngồi bên hiên, cây đèn dầu chiếu ánh sáng yếu ớt, bà nó đã vặn cây đèn nhỏ nhất khiến ánh sáng chỉ nhỏ xíu như hạt đậu. Nó cười cười, đưa cho bà một cái túi vải con con.
- Tiền công tôi làm ngày hôm nay đấy. Từ giờ bà không phải lo nữa.
Bà cụ cầm lấy cái túi, đổ ra tay, cả một nắm xu. Nhiều tiền quá, bà mừng mừng tủi tủi nhìn đứa cháu cao lớn đang húp bát cháo gà soàn soạt, cảm thấy vô cùng sung sướиɠ. Vậy là nó lo được cho thân nó rồi. Tiền nó kiếm được, bà sẽ tích cóp để dành làm một món cho nó cưới vợ. Nghĩ cảnh sắp có cháu dâu mà bà vui mừng đến mức tay cũng run lập cập.
Ăn xong, thằng Nam không đi ngủ ngay mà rời nhà, bà nó lo lắng gọi với theo.
- Đần… Nam… đi đâu đấy?
- Bà ngủ đi, không phải lo cho tôi.
Bà cụ ngồi bên hiên, cây đèn dầu leo lét không soi tỏ khuôn mặt, đây là lần đầu tiên thằng Đần đi chơi buổi tối, nhưng nghĩ lại nó cũng thanh niên rồi, đi chơi là chuyện bình thường, bà phải tập làm quen với mọi sự thay đổi của nó thôi. Bà thằng Đần lập cập dọn bát đũa.
Đêm mỗi lúc một khuya mà chưa thấy thằng Đần về, bà nó mệt rã người vì đêm qua gần như thức trắng nên cũng đành khép hờ cánh liếp, chui vào cái ổ rơm ngủ. Mỗi bà cháu nó một ổ rơm. Bà trằn trọc hồi lâu mới lơ mơ ngủ được.
Đang mơ mơ màng màng, đột nhiên bà nghe thấy tiếng “soàn soạt”, giống như tiếng móng tay cào vào cửa. Nhưng nhà bà làm gì có cửa, chỉ có tấm liếp chắn làm cửa mà thôi. Bà trở mình, thở dài, tiếp tục ngủ. Tiếng “soàn soạt” lại vang lên, còn có tiếng khóc mơ mơ hồ hồ, nghe không rõ.
Bà giật mình tỉnh dậy, trời tối đen như mực, bà quờ quạng trong bóng tối, mở tấm liếp ra. Bên ngoài chỉ le lói mấy vệt sáng mỏng tang của mấy ngôi sao thưa thớt trên trời. Không có ai, bà nhìn quanh. Chắc vừa rồi mơ ngủ. Dựa theo ánh sao yếu ớt, bà đi đến cái ổ rơm của thằng Đần, nhưng ổ rơm trống không, nó vẫn chưa về. Khuya thế này, nó mới khỏi bệnh đã đi đâu đến giờ chưa về?
Bà lo lắng vô cùng, đi ra thềm đứng, mắt chăm chú ngóng ra sân. Nhưng đêm tĩnh mịch nặng nề, không một bóng người. Thi thoảng xa xa văng vẳng tiếng chó cắn ma. Bà ngồi bên hiên nhà, trong bóng đêm tối thẫm, kiên nhẫn dõi mắt ra cổng đợi cháu về.
Bà thằng Đần giật mình tỉnh dậy, thấy mình đã nằm trong ổ rơm từ lúc nào, còn thằng Đần đang ngồi gặm đùi gà giữa nhà. Bà nó vội lập cập dậy, đi đến bên cạnh cháu.
- Nam ơi, hôm qua cháu đi đâu mà về khuya thế?
- Tôi đã bảo bà đừng chờ mà. -Nó gắt.
Bà không dám hỏi nữa, chỉ cúi đầu. Thấy cái đùi gà trên tay nó thì bà ngạc nhiên lắm.
- Tiền đâu mà cháu mua cả thịt gà thế?
- Này. -Nó thảy cái bát đựng mấy miếng thịt gà về phía bà. -Tôi không thích bị hỏi nhiều đâu.
Nói rồi nó đứng dậy, phủi phủi quần, đi ra ngoài. Bà thằng Đần ngây người nhìn bát thịt gà trước mặt. Bà đã già, nào có nhai được thịt. Cháu bà giỏi giang kiếm được tiền mua thịt gà ăn, bà phải mừng cho nó.
Bà cụ đem thịt đi nấu cháo húp. Thằng Đần vẫn như hôm qua, đi đến tối muộn mới về, thảy cho bà một miếng thịt còn đỏ tươi, bảo bà luộc lên cho nó uống rượu.
Trời tối đen, bà nó lọ mọ trong bếp, mùi thịt tanh tanh. Bà mắt cập kèm, khói bếp cay sè khiến nước mắt trào ra. Nấu nướng xong xuôi, bà bưng mâm cơm lên cho thằng Đần. Nó ngồi giữa nhà, vừa cắn miếng thịt vừa uống rượu.
Nó ăn nhồm nhoàm gần hết miếng thịt thì bỏ lại, nhìn bà rồi nói.
- Bà ăn đi.
Bà nó nén tiếng thở dài, lắc đầu.
- Cháu ăn đi, bà già rồi ăn uống không bao nhiêu cả. Lúc trưa bà ăn cháo gà, giờ vẫn còn no.
Thằng Nam không nói gì, bỏ miếng thịt tướng vào mồm, nhồm nhoàm nhai rồi tu một hớp rượu to. Nó nhìn ra ngoài trời tối đen như mực, lau lau tay vào ống quần rồi đứng dậy.
- Tôi nói rồi, bà đừng đợi tôi.
Nói rồi nó đi thẳng ra ngoài đường, mất hút trong bóng đêm. Vừa lúc đó, bà thằng Đần nghe tiếng gọi, tiếng kêu, tiếng khóc ồn ào, vang động. Bà lập cập đi ra sân. Phía trong làng có tiếng khóc.
- Hòa ơi, con ơi! Ới con ơi!