Bờ bên kia sông Bé, náu kín dưới những vòm tre gai vươn lên trời vòi vọi, có vạt sắn nhỏ bò thoai thoải xuống sông. Những cây sắn cao bằng vai thân vạm vỡ, lá xanh mượt vừa được bẻ ngọn. Dưới thấp, dòng nước vẫn đỏ ngầu, cuốn xiết, nó gầm lên ở những tảng đá đằng xa. Một vài chiếc thuyền con đánh cá của dân đang trôi ngược trong những lùm kín. Một giác lưới kéo lên, lấp loáng đuôi cá ngựa đỏ như vỏ chôm chôm chín.
Linh đang gập lưng làm cỏ sắn. Góc kia cũng đang có người xới, cuốc, chuyện trò. Nắng chiếu xiên xiên vào mặt. Bóng tre không che rợp được người nữa. Tấm lưng anh nhễ nhại mồ hôi, Linh theo mọi người vào chỗ râm nghỉ.
Uống một hơi dài nước lã trong can, Linh thở ra khoan khoái. Anh say sưa ngắm nhìn vạt sắn đang óng lên dưới nắng. Mát mắt thật. Lúc mình lên mới cắm gốc, giờ đã bẻ ngọn. Mới đấy với đây đã tròn ba tháng rồi… Thấy dài mà tưởng ngắn… Nhìn vào cánh tay gầy gò đen xạm, lại tẩn mẩn ngó xuống khoanh ngực lép kẹp, cái bụng chang bang vì sa lách, Linh khẽ cười… Bây giờ gặp lại chắc chẳng ai nhận được thằng Linh dạo nào nữa. Cái thằng Linh luôn đứng dadàu tất cả các khoa mục trong mười hai tháng huấn luyện binh chủng; cái thằng Linh trước khi đi “B” còn chiếm giải vật sư đoàn; cả sáu tháng Trường Sơn đường trơn như mỡ, không một lần trượt ngã; cái thằng Linh mà mỗi khi cởi trần ra, ai cũng trầm trồ, dòm ngó; cái thằng Linh bò rào không biết mệt, càng thức đêm càng tươi hớn hở; cái thằng Linh… Anh bất giác thở ra nhè nhẹ… Những năm tháng xa xưa lảng vảng hiện về…
Sau lần thi được giải nhì văn toàn thành, Linh lọt vào năm thứ nhất Tổng hợp Văn không khó khăn gì mấy. Cuộc đời sẽ cứ như vậy nếu như cậu sinh viên 17 tuổi ấy không bị những bộ phim hay, những vở kịch hấp dẫn ám ảnh bâng khuâng hàng tuần lễ. Mê sách vở, mê phim ảnh, sấn khấu từ hồi nhỏ, Linh bỗng cảm thấy bộ môn văn này nhạt nhẽo, khô khan quá. để ý thấy bạn bè khen mình có vóc dáng, giọng nói lên sân khấu được, Linh nảy ý định tuyển thử vào một đoàn kịch nói Quân đội. Và chỉ có thể là quân đội thôi. Không hiểu sao Linh thích như vậy. Nhìn hàng ngàn người từ khắp các tỉnh nườm nượp kéo vào phòng thi, ai cũng đẹp trai, đẹp giá, Linh thực sự lo ngại. Khéo làm trò cười cho thiên hạ mất. Vốn dĩ tự tin trong tất cả các công việc, Linh vẫn lén ra chỗ vắng nhét thêm giấy báo vào gót giày vốn đã cao để cho đủ kích thước. Qua phòng một… phòng hai… phòng ba… rồi phòng cuối cùng. Sau khi thực hiện 1 tiểu phẩm nhỏ “Cậu bé trốn học gặp thầy giữa đường”, Linh dừng lại ngượng nghiụ, mặt đỏ lên vì xấu hổ. Chính lúc đó, Linh lại thấy cái miệng tươi như ắn trầu của chị giám khảo cười rất vui… Linh thành diễn viên kịch từ đấy…
Nguyện suốt đời cống hiến cho nghệ thuật, tất cả vì “thánh đường” sân khấu- Linh bồi hồi tâm niệm như vậy. Thời gian trôi qua, khả năng của anh nảy nở dẫn dần qua các vai kịch ngắn hoặc dài hơi. Anh càng có thì giờ vùi đầu vào sách vở. Anh đọc thật nhiều, đọc các thể loại- “Trí tuệ và bắp thịt”- Châm ngôn ngắn gọn này khiến Linh say mê lao vào các môn thể thao nặng nhẹ… Cùng với sự hiểu biết, sức khoẻ của Linh vượt lên mức đáng ngờ. Thông thường những đêm diễn ngoài trời, một cột đèn sân khấu phải hai người khiêng. Tới anh – anh đặt hai vai hai cột, đi ầm ầm. Có lần đi ra đường, anh bị một cô gái hỏi “Thưa anh, anh có phải công tác trong đoàn xiếc không ạ? Anh chỉ giúp…”.
Ngỡ rằng với nhiệt tình lao động nghiêm túc và lòng say mê nghệ thuật, Linh sẽ trở thành một diễn viên chân chính. Không! Ngay từ năm đầu của cuộc chiến tranh phá hoại, người anh kế của Linh đã ngã xuống trên một trận địa pháo bên sông… Cái đêm đầy bom đạn ấy, Linh bỗng thấy thương và sợ hãi cái vẻ bình thản nơi mắt mẹ - đôi mắt đã nhiều vết chân chim. Cha anh thường kể rằng: mẹ chỉ khóc có một lần khi người anh cả của Linh hy sinh ở miền đồi núi Buôn Mê Thuột hồi Nam tiến. Riêng Linh, cho tới mãi sau này anh sẽ không bao giờ quên đượchình dáng mẹ nhỏ bé bước hụt trên những thanh tà vẹt trên đường dẫn đến mộ người anh ruột. Một nấm mồ đắp vội, có bát cơm, quả trứng ướt loáng nước mưa…
Mỗi chủ nhật sau đó, về nhà, anh thấy mẹ lặng lẽ hơn. Tóc mẹ bạc trắng tự lúc nào! Trên bàn thờ Tổ quốc ghi công, mùa đông lạnh giá, mấy ngọn nhang cứ âm thầm toả khói… Linh càng thấy day dứt. Có chủ nhật thương mẹ mà chẳng dám về nhà. Trong anh, một cái gì chưa rõ lắm cứ dần dần nhen lên…
Một lần, trên đường đi biểu diễn cho các đơn vị sắp hành quân đi “B”, chiếc xe ca chở người bị “ban” giữa đỉnh đèp Pha Đin, trong một đêm sương mù dày đặc, buốt giá. Phải kích lên để sửa. Kích hỏng. Anh lái xe loay hoay mãi không sửa được. Linh cởi phăng áo, nhảy xuống ghé vai vào thành xe… Ngồi trở lại trên đệm xe, cửa kính đóng lại ấm cúng, các chị, các cô, kẻ mặc áo, người xoa dầu, có bàn tay ai mềm mại đưa gói lạc rang đã ủ ấm cho anh, tiếng xuýt xoa âu yếm… Thay vì cảm động, Linmh thấy buồn buồn… Sức lực của mình chả lẽ chỉ để nâng bánh xe thôi sao? Sau đêm diễn đó, một sự trống vắng không rõ căn nguyên từ đâu oà vào lòng anh. Giá những đêm như đêm nay dành để hành quân truy kích địch, xông pha trong lửa đạn… Lúc này mà còn son phấn nữa ư?...
Trở về Hà Nội, anh lập tức nộp đơn xin được xuống bổ sung cho những đơn vị đi chiến đấu. Nguyện vọng của anh không được trên chấp nhận. Bạn bè cũng khuyên can anh. Có những đôi mắt đẹp nhìn anh dò hỏi, ngạc nhiên. Nhưng ý anh đã quyết… Có văn hoá, có thể lực. Linh có thể xin về một đơn vị pháo, một đơn vị tên lửa nào đó gần nhà, gần mẹ. Nhưng anh muốn đi xa, đi thật xa và phải được ở binh chủng nào có điều kiện giáp mặt với kẻ thù nhất. Càng gần cáng tốt.
Sống ở đâu cũng được, sống thế nào cũng xong. Chưa bao giờ lòng tự tin của Linh sắt lại như vậy. Những chân trời mới của cuộc sống rực lửa cứ lung linh trong đầu anh. Ở Thủ đô, đêm lại đêm lên sân khấu… Lấy vợ, có con, loanh quanh với gian buồng, cái bếp… Và gài nua… Thế là hết!...
Chiến trường vẫy gọi anh như một điều huyền bí và dữ dội. Những sợi bạc trên tóc mẹ, khói nhang trên bàn thờ Tổ quốc… Hơn nữa, đây là một dịp để hiểu sâu, để thể nghiệm cái nghị lực trong cuộc đời…
Mấy tháng sau, Linh trở thành người chiến sĩ đặc công.
Xung quanh Linh, mọi người vẫn tán chuyện rôm rả, y như giờ nghỉ trên một cánh đồng hợp tác đang vụ mùa:
- Ở xã mình ông ạ, thế quái nào lại có một ông chủ tịch mở đầu cuộc họp với cái giọng nghiêm túc như thế này: “Kính thưa hai ông tây thuộc phe ta, kính thưa ông tây ngồi giữa thuộc phe ta tợn…?”
- Cậu chỉ được cái phét lác! Chuyện ấy tớ nghe từ tám hoánh rồi, trẻ con nó cũng thuộc chứ quê cậu hồi nào? Mốc xì!
- Thì quê cậu vậy!Quê cưỡi trâu đi họp…
- Phải, quê tớ cưỡi trâu đi họp. Dưng mà đi nửa đường gặp người quê cậu sang chơi, người ấy hấp háy mắt nhìn con trâu quê tớ rồi kính cẩn chào: “Lạy cụ ạ!”
Mọi người phá lên cười. Cái anh chàng “phe ta tơn…” cũng cười, nhưng mặt đỏ lên. Chắc anh ta đang rắp tâm sau trận cười sẽ trả đũa thích đáng anh chàng kia. Dòm cái miệng anh ta nhăn ra không được tươi lắm, Linh cũng bật cười.
Chuyện chả cí gì mới, đại loại: “Quê tao bẩy tỷ, quê mày nhà máy cháo…”, “Hà chuồn, Nam lủi, Thái Bình bay. Hải Phòng anh dũng trốn ban ngày…”, mà có thể cãi vã suốt buổi được. Lên sống ở đây hầu hết là anh em bị thương hay yếu sức. Họ có cớ để vui để thanh thản. Còn mình, mình “yếu” cái gì? Họ đang làm nhiệm vụ thứ hai sau khi hoàn thành nhiệm vụ thứ nhất. Còn mình, mình đã hoàn thành cái gì hay chỉ là một quân nhân bị loại ngang xương ra khỏi vòng chiến đấu. Mình chẳng có gì để tự an ủi được…
Sau lần bị ngất xỉu ở hầm ban cán bộ, Linh được đưa về thẳng đây. Một lần, anh tình cờ gặp được một người của tiểu đàon mình bị thương đi viện qua. Qua câu chuyện nửa úp, nửa mở đó, Linh đã dần dần đoán ra được nguyên nhân đang làm anh day dứt, băn khoăn… Số là, đoàn lấy gạo xuất phát được ba ngày thì Kiêu mò về. Anh ta báo cáo với đảng uỷ tiểu đoàn rằng bộ phận đi lấy gạo đã bị Mỹ phục diệt sạch cả rồi. Riêng anh ta, do một sự tình cờ may mắn mới chạy thoát được. Tổn thất đó là do Lnh nôn nóng, không chịu làm theo phương án cắt tránh đường của Kiêu, đẩy anh em vào chỗ hy sinh vô ích. Bộ phận do Tâm xe hai chỉ huy, nửa tháng sau mới cắt về được, chỉ còn hơn chục người. Số bị thương, số đi viện gần trọn. Năm Thuý đã về xã công tác, Kiêu lên nắm quyền tham mưu trưởng tiểu đoàn…
Nghe tới đó, Linh không còn giữ được bình tĩnh. Anh quyết định trở về ngay tiểu doàn. Nhưng tới bờ sông, anh khựng lại trước dòng nước đυ.c ngầu. Nên chăng? Biét tìm đơn vị ở đâu? Hay lại lang thang, lỡ rủi ro lại mang tiếng thêm lần nữa. Chỉ còn cách viết đơn khiếu nại về tiểu đàon và gửi lên phân khu. Linh quay về. Anh đã làm tất cả những điều đó, nhừng thời gian trôi qua vẫn không thấy động tĩnh gì. Ngày hai buổi vẫn cặm cụi lên nương trồng lang, trồng sắn. Lòng anh cũng dần dà dịu lắng lại. Lại thấy cái “tôi” nhỏ bé của mình chìm lấp đi trong bao điều lo toan về cái sống, cái chết của đồng đội. Nghe nói tiểu đoàn của anh bị xé lẻ thành nhiều bộ phận nhỏ xuống sát ven đô và hiện đang mất liên lạc với phân khu. Thằng địch đang bung ra chôm chổm như cua tháng sáu. Lại hy sinh, lại mất mát. Đồng đội thì như thế, còn riêng mình thì sao? Suy cho cũng thì mình vẫn là kẻ chưa hoàn thành nhiệm vụ. Một chỉ huy tồi, một chỉ huy nướng quân. Nhưng còn thằng đó… Máu nóng trong người anh lại dồn lên mặt. Thèm được giáp mặt hắn lúc này quá! Thoáng trước mắt anh lại hiện lên cặp môi mỏng như lá tranh trễ xuống đầy vẻ phiền muộn. Nắm đấm bàn tay anh từ từ siết chặt lại. Mọi việc rồi cũng sẽ kết thúc tốt đẹp, Linh tin như vậy. Chỉ thương cho những người không trở về… Một lần lấy gạo mà nằm xuống chừng ấy con người. Liệu Hài có qua được khỏi cơn ác tính ấy không? Có bao nhiêu điều đáng nói đằng sau mỗi sự hy sinh của đồng đội. Vaỵa mà cứ day dứt, buồn phiền mãi cho ác nhân mình mà làm gì…
Ở khúc sông vắng vẻ này mà “đàm già” cũng quần hoài. Còn vạt sắn mới bẻ ngọn đó, rải chất độc nốt đi. Như đoàn được ý nghĩ của Linh, chiếc đầm già chậm chạp cua một vòng hẹp rồi bỏ đi, tiếng động cơ còn nặng nề vẳng lại. Nhìn đôi cánh bằng của nó lẩn vào mây. Linh chạnh nhớ tới buổi sáng vượt sông Sài Gòn. Năm Thuý hiện giờ ở đâu? Sao lạnh nhạt, thờ ơ với nhau thế? Hôm vừa rồi có đún là Thuý, hay nhầm với một cô gái Nam Bộ nào khác? Lúc ấy, Linh đang cắt lá bọ xít đem ủ làm phân thì thấy một chiếc ghe qua sông. Trên ghe lố nhos bốn, năm người. Cô gái bận bà ba đen đứng ở cuối ghe, aty chèo thật dẻo. Cái thân hình mềm mại lúc nhao về trước, lúc ngả về sau uyển chuyển theo nhịp chèo. Gió sông thổi mạnh, tà áo bà ba bay nhẹ sang bên. Cứ tưởng cô gái đang lướt là là trên mặt nước. Mái tóc mềm buôn thả xuống vai. Mái tóc… Có phải Thuý không? Linh đứng nhìn mà không dám gọi. Anh nghe loáng thoáng mấy cậu đứng bên xầm xì với nhau:
- Cái chị đang chèo kia thứ tư hay thứ năm gì đó. MÌnh quên rồi. Người quận Châu Thành. Nghe đồn chị ta đẹp nhất vùng và có “sỏi” trong đầu. Hồi Mậu Thân, giữa vòng vây A- me- ri- cơn, dám tỉnh bơ cặp bồ với một thiếu tá Pắc Chung Hy ra thoát, rồi tỉnh bơ xỉa dao găm vào bụng “người tình” không chút cảm thương.
- Bà ấy có lần đội nắp hầm mật, hai tay tung hai tạc đạn diệt sạch bọn Mỹ đang bao vây ở trên, đưa thương binh ra thoát đấy!
- Mặc kệ chiến công của nàng. Tớ không biết và cũng chẳng cần biết. Tớ chỉ lưu ý rằng nàng đẹp thôi! Một tiếng nói du dương như ca vọng cổ cất lên – Nào! Xem nào: tay tiểu đoàn trưởng bộ binh ba mươi tuôit này… tay tham mưu trưởng tán đóc nổi tiếng toàn vùng này… anh chàng chủ nhiệm quân y đeo kính trắng giỏi thơ văn này… ngài quân đội trưởng to con như Mỹ này… nhiều, nhiều lắm… có xa gần bóng gió ngỏ ý với nàng, nhưng đều bị nàng cho bay nhè nhẹ…
- Cứ cái đà ông nói thì rồi ông tư lệnh trưởng nè, ông chính uỷ nè… cũng phải “xa gần” với cô ấy mất!
- Không nói đùa đâu. Nghe người ta kháo: trước đây nàng đã yêu một anh chàng ở trung đoàn Đồng Nai, người tận Hồng Gai, có cặp mắt như biển xanh…
- Tay này chắc trung đoàn phó hay trưởng gì hả?.
- Không mới lạ chứ! Tiểu đội trưởng trinh sát, hai mươi bốn tuổi. Chết rồi!
- Có khi là người thương binh mà nàng đã cứu thoát đó!
… Con thuyền xoay mũi cặp vào bờ, Linh nghiêng người nhìn theo. Cái dáng đi thoăn thoắt kia sao giống người ấy thế! Cô ấy đang cười cười nói điều gì có vẻ phấn khởi lắm… Phải rồi, lúc này còn nhớ gì đến ai? Linh vung dao phang mạnh vào gốc bọ xít, lòng thấy chua chát. Biết đâu hôm qua đây cô ta lại cười nũng nịu với Kiêu như khi san bồng gạo? Kiêu!... Trong chiến tranh, thường những thằng hèn như thế lại sống dai nhách, sống vinh vang tự đắc. Mình có ngu ngốc quá không? Vẫn hiểu rằng: chết không ngán, khổ không sợ, nhưng cứ phải sống trong sự giày vò triền miên như thế này thì sống cũng như chết. Chết một cách đau đớn, mòn mỏi…
Cứ như thế: sáng ra bờ sông, bổ nhát cuốc vào đất giữa nắn gió, giữa nói cười. Linh thấy nhẹ nhõm trở lại, có khi còn góp chuyện vui đùa với mọi người. đêm về, nghje con chim tìm kiến buồn tẻ gõ mỏ vào thân gỗ, lại nghe pháo cối nổ xa xa ở dưới kia, nơi bạn bè đang sống và chiến đấu, Linh cứ trăn trở như kẻ bị bỏ rơi. Trăn trở tới cháy lòng.
Liệu rồi đây người ta có dòm ngó tới trường hợp mình nữa không? Hay là cho tới ngày thắng lợi, cái thằng Linh anỳ vẫn phải cầm cán cuốc? Chao ôi! Nếu vậy thì xin ra quách một cái buôn người Thượng Bù Cháp nào đó mà đốt rẫy nuôi thân. Rồi khi tới vụ bắp đầu tiên, sẽ xin cưới một cô vợ người Thượng, rồi sinh ra những đứa con… Chưa biết chừng lại có lý hơn! Trong thâm tâm mình có chê bai, coi thường cái công việc trồng tỉa này đâu. Ngược lại, mình yêu màu xanh này, mình khâm phục những con người làm việc ngày đêm không tiếc sức ở đây. Nhưng với riêng mình, thì đây rõ ràng là một trường hợp đang xử lý kỷ luật…
Trong những ngày bị sốt rét quật không đi ra rẫy được, Linh có lúc đã loáng thoáng nghĩ tới cái chết. Nó cứ hiện, tắt, như vệt sáng đυ.c trên mái tăng. Chết là nhẹ nhất, là thoát hết tất cả, thoát mọi giằng xé, mọi sự hiểu lầm đố kỵ… Anh thấy tiêng tiếc tại sao cả một tháng trời lang thang ở trong rừng lại cứ cố rướn lên bám víu cuộc sống này làm gì? Xa nhà lâu rồi, lòng chai sạn rồi, gia đình, quê hương cũng chẳng còn là chuyện níu kéo, ràng buộc. Tuy vậy, chết đâu có phải là dễ khi mình có trách nhiệm với cái chết của mình?
Một ngày nào đó, nếu cứ thế này kéo dài mãi, mình sẽ vượt sang sôn. Thấy đâu có ánh sáng điện, có súng nổ là cắt tới. Gặp địch, đánh một trận rồi ngã cũng cam lòng. Cái ý định mới mẻ này làm anh rạo rực cả người. Rạo rực tới nỗi mọi day dứt đều tan biến. Nhưng rồi một tiếng nói khác lại rù rì trong anh: làm như vậy vô ích thôi. Ai cần mày làm như thế? Anh muốn cãi lại: Tôi cần! Thằng Linh này cần!... Hai tiếng nói của hai con người khác nhau ấy cứ ngày đêm giày vò, trăn trở, làm anh mệt lả. Cho tới một ngày…
Ngoài nhiệm vụ làm ra lương thực, mỗi khi mở chiến dịch - một loại chiến dịch ở vùng ven: đánh nhỏ, đánh lẻ, đánh sâu gây tiếng nổ trong lòng địch - bộ phận sản xuất bên sông Bé còn có nhiệm vụ đi tải đạn, tải gạo. Gạo đạn từ biên giới đã đưa xuống nhỏ giọt.
Sức khoẻ của Linh ngày càng sa sút. Anh đam ra ốm sốt liên miên như trẻ con sài đẹn. Gần như một thứ cách nhật.
Tối nọ có trợ lý tham mưu của phân khu hối hả qua đó giao nhiệm vụ cho đội sản xuất khẩn trương tải thủ pháo, đạn cối vượt sông đi suốt đêm mang tới cho các đơn vị kịp tác chiến. Lúc ấy Linh đang súc miệng òng ọc. Anh vừa ói ra mật xanh, mật vàng ở đầu hầm. Linh sốt đã hơn một tuấn nay nhưng vẫn gượng ra làm với anh em. Làm nặng không được thì làm nhẹ. Tới tận chỗ này mà còn là đồ bỏ nữa thì thật không biết đâu mà nói. Vả lại, sốt mà cứ nằm thì coi như tự sát. Bữa ăn cháo, bữa ăn cơm, người anh cứ xỉu đi. Sáng ngủ dậy, đưa tay lên đầu vuốt được hàng nắm tóc… Mái tóc mà mỗi khi nép vào nhau, Hương cứ thích lùa những ngón tay thon thon vào tận chân tóc, rồi vuốt ve từng lọn mềm mại…
Đồng chí y tá khuyên anh nên đi nằm trạm xá, Linh kiên quyết lắc đầu. Nhưng bữa nay, suốt từ sáng tới giờ, anh không nuốt được miếng nào vào bụng. Những thìa cháo nuốt vào lại ói ra. Linh bướng bỉnh súc miệng nuốt nữa. Vẫn ói. Thôi vậy, đừng ép! Có đâu được như hồi ở Trường Sơn mà ép? Buổi trưa đang làm, anh thấy hoa mắt như người say nắng. Biết gượng nữa có thể nãg quay ra như hôm nào ở hầm cán bộ, anh đành quay về lán tìm chỗ nắng, ôm gối ngồi. đang rét mà sưởi nắng người cứ đê mê như tắm nước nóng. Nhưng sau đó đầu óc càng váng vất khó chịu hơn. Linh quay vào, tìm khúc sống là buông, vót đũa…
Sức lực mình hỏng rồi! Giụi đầu vào võng tối, anh thầm than. Chợt có tiếng chân chạy bình bịch tới cửa hầm. Linh nheo mắt nhìn lên. Chín Sùm đang đứng sững ở đó với cây đèn ngoéo kính xanh đỏm dáng. Ngay hôm đầu tới, Linh đã nhận ra đồng chí phụ trách mình chính là cái người đứng tuổi đã trả lời anh gióng một bên bàn thuốc Ru- bi hôm nào. Anh là Tư Sùm, thứ ba, nhưng có một lần đột ấp bị clây – mo tiện đứt ngón tay nên từ đó người ta quen gọi anh là Chín Sùm hay Chín ngón. Chín Ngón hất hàm hỏi, giọng sốt ruột:
- Đỡ chưa, Linh? Đi được không? Người hẻo quá! Rồi buông tiếng càu nhàu - Mấy ông xuống lệnh bất tử thật! Chạy muốn ỉa cứt ra quần… Sao? Đi được chứ!
Biết trả lời thế nào? Kể ra làm lãnh đạo không nên hỏi như vậy. Thấy rõ quá rồi còn gì nữa? Nói “không”, anh ta lại làu bàu cho coi! Chín Sùm tỏ ra coi thường mình ngay từ bữa gặp lần đầu. Về đây hay ốm đau quặt quẹo, anh ta càng nhìn với con mắt chẳng vui vẻ gì. Tình cảnh mình như vậy, đôi co, cãi vã với người ta chẳng bõ cười. Thôi cứ đi! Phụ mang đỡ cho anh em được trái nào hay trái ấy!
Chợt Linh ngồi dậy, mắt sáng lên. Đi! Đi thôi! Đến nơi nếu gặp trận, mình lao vào đánh liền, rồi chết luôn, càng tiện. Ít nhất cũng chứng tỏ được lòng trung thành ở cuộc chiến đấu này! Anh lại thấy bừng bừng trong đầu, và đứng lên quơ bồng ra chỗ tập trung…
Gần năm chục trái thủ pháo, hơn ba mươi ký, nếu như trước đây, Linh chỉ cần đeo một bên vai. Nhưng sao lúc này, người cứ oằn xuống như ghé vai kích bánh xe dạo nào. “Trí tuệ và bắp thịt”. Chà! Anh nhìn sang, người nào cũng nặng quá sức, chẳng ai đỡ được ai. Đi hết, không một ai ở nhà cả. Ngay Chín Sùm cũng mang đủ một bồng kềnh kệch như mọi người. Anh ta vừa đi vừa làu bàu hối thúc như dì ghẻ. Chín Sùm vẫn vậy: chịu làm, chịu chơi, sốt sắng, có trách nhiệm nhưng hay cấm cảu như đàn bà. Trời phú cho anh ta cái nước da đỏ như gà chọi, cái thân thể chả biết thế nào là ốm sốt nên tất cả những con bệnh trước mắt Chín Sùm đều là giả vờ tuốt. Rồi sinh ra cái tính hay nghi kỵ, nói móc, nói ngoes. Có lẽ Linh là người hay bị anh ta làu bàu móc ngoéo nhất. Ông cụt này làm trưởng trạm quân y thì rồi đời thương bệnh binh! Linh cố nghĩ vui vui như vậy mỗi khi định nổi nóng với Chín Sùm.
Mưa lắc rắc, mưa gõ vào những trái cối tám mươi hai ly coong coong. Toàn đường ruộng, càng đi càng trượt. Tối như hũ nút. Thỉnh thoàng pháo sáng loè lên một chút, đi rảo chân cướp đường. Pháo sáng tắt, như tay ai bịt mắt, lại dò dẫm hơn lúc đầu.
Linh trẹo chân liên tục. Hai quai bồng như hoá thành sắt nóng nghiến bỏng trên vai. Những trái tạc đạn sắc cạnh nhay qua, nhay lại trầy lưng. Chân anh như chân người khác cắm vào, cứ luôn đập đầu gối xuống đất. Hai tay tê cứng, ngã quật xuống đá không thấy đau. Mắt nhìn trân trân ra phía trước, lẻo khoẻo đi như mê…Ráng lên!... Ánh sáng điện thật xa kia rồi! Một, hai, ba, bốn, năm… ba mươi… sáu mươi… một trăm!... Không phải rồi. Trái sáng mà nhầm ra đèn. Còn xa lắm. Ráng chút nữa! Ba trăm… Năm trăm… Một ngàn!... Đuối sức quá rồi! Sao vẫn chưa thấy gì cả? Một ngàn rưởi… Hai ngàn… Sao mãi vẫn chưa nghỉ giải lao thế này? Ba ngàn mốt… Chín Sùm ơi! Định gϊếŧ anh em hay sao thế? Hự! dép tuột đâu mất rồi?
Linh tụt dần, tụt dần lại. Bước chân đi lúc khệnh khạng, lúc líu ríu như người say. Phía trước, một chấm sáng bằng hạt đỗ lật bật bay xuống. Giọng Chín Sùm gắt gỏng:
- Đi gì mà ngu ngơ như ngỗng đeo đài thế?
Linh nuốt nước bọt, đi im lìm như không nghe thấy.
- Nhanh cái giò lên chút coi! Không ai rước cha được đâu?
Linh dừng lại, mắt mở to, ngây ngô nhìn Chín Sùm. Ánh mắt ấy mỗi lúc một trừng lên dữ dội. Anh muốn trút lên đầu người đứng trước mặt – dù bất cứ là ai - nỗi nhọc nhằn khổ sở bấy lâu.
Chín Sùm vẫn làu bàu:
- Sướиɠ chưa? Còn đứng ăn vạ đó à? Linh từ từ tiến lại, mắt dại và giọng cũng dại đi:
- Cút! Cút ngay! Tao đập chết bây giờ! Cút!
Tưởng những người sốt rét nhiều sinh ngớ ngẩn, ai nói nặng, nói nhẹ gì cũng cười, nên Chín Sùm há hốc mồm trước nắm đấm gày guộc của Linh đang run bắn trước mũi mình. Anh ta lùi lại và quay lưng bước nhanh, còn rớt lại tiếng nói vẫn làu bàu:
- Nhưng cũng ráng lên, cha nội…
Linh nhắm mắt lại, bải hoải cất bước. Mày à!... Một hai… Mày à!... Một hai… Anh lại lẩm bẩm trong đầu.
… Tới lúc nghỉ mười phút, Linh ngật người tựa vào bồng thở dốc. Chân tay, đầu óc bủn rủn ra. Cái bủn rủn từ ngón chân chạy lêи đỉиɦ đầu, rồi lại từ đỉnh đầu rủn xuống. Bắp chân nhay nháy như bị chuột rút… Anh như lịm đi… Lúc choàng dậy, quờ quờ tay không thấy ai bên cạnh, anh luống cuống đứng lên. Lật bật đi được một đoạn lại đυ.ng vào cái gò mả xây bằng đá ong. Đi ngược lại đường cũ rồi! Anh hấp tấp quay lại. Vừa xiêu vẹo đi được mấy bước, anh bỗng thấy một chan mình giẫm vào bông, thế rồi cả người hẫng đi… Anh chúi người xuống một hố bom bùn nước lệt xệt. Bồng tạc đạn nặng trĩu càng dìm đầu anh lún xuống. Chới với một lúc lâu, anh mới tháo được quai bồng ra, ngồi dậy được… Và khi ấy, giữa hố bom bùn nước lệt sệt, dưới ánh sáng ướt nhoẹt của hoả châu đang trôi xuống, trong trời mưa tầm tã, Linh cứ ngồi lặng mặc cho nước mắt chảy ra…
Có tiếng chân bước lật bật trên miệng hố. Linh im lặng. Rồi giọng Chín Sùm gọi như mếu:
- Linh ơi! Tám Linh ơi! Đâu mất rồi? Vầy có khổ không? Linh vẫn im lặng. Tiếng chân Chín Sùm xa dần…
Tới khi cào cấu lên được miệng hố thì Linh thϊếp đi…
… Gần sáng, những tiếng nổ lớn đánh thức anh dậy. Phí sân bay Phú Lợi, lửa đang bừng lên. Cháy rồi! Ta đánh rồi! Linh thấy nôn nao trong lòng nhưng bỗng xìu lại ngay khi nhìn thấy bồng tạc đạn nằm trơ trẽn bên cạnh.
Mưa vẫn rơi… Mình là đồ bỏ thật rồi! Thế là hết! Tìn đồng đội đồng chí chẳng còn. Đảng không tin. Bạn bè bỏ rơi. Sức lực kiệt… Sống làm gì nữa? Mẹ ơi, có ngờ đâu con của mẹ lại ra nông nỗi này? Hương ơi! Anh chẳng xứng đáng để em làm lụng nuôi anh suốt đời nữa đâu… Cuộc chiến tranh dai dẳng này không chịu nổi nữa rồi! Khi con đi, bố không hài lòng: Cái kiểu đi như thế thì có thể trở thành anh hùng và cũng có thể trở thành kẻ phản bội. Phản bội… Phải rồi! ở đây sát ấp lắm, chỗ chó sủa kia kìa, chỉ cần đi mấy bước, hay cứ ngồi đây, sáng ra chỉ việc đưa cái áo này vẫy trên đầu là trực tahưng chúng nó sẽ đổ xuống mang đi… Không! Không thể như bố nói được đâu? Con không trở thành anh hùng, nhưng cũng không bao giờ phản bôi đầu hàng. Anh con đã ngã xuống năm xưa, không được như anh, không đi tới cái chết trong trận đánh được, con xin chết thầm lặng không tăm hơi như thế này! Cha mẹ tha lỗi cho con! Hương ơi! Mong em đừng buồn… Các đồng chí ơi! Tùng ơi! Toàn ơi!... Hãy tha lỗi cho mình nhé!...
Linh bần thần đứng dậy như người mất hồn. Anh loạng choạng rẽ vào bờ rạch gần đó. Bộ quần áo trên người anh tả tơi từng mảng. Một đem thϊếp đi, đàn mối càng đã gặm hết mất rồi! Ánh hoả châu lại nhoè lên, trôi lờ đờ xuống rạch. Trông anh như người điên đang đi vào đám cháy.
Tới bờ rạch, Linh lần mò tìm vào một ngách sâu, thật sâu, vắng vẻ, rậm rạp nhất, không ai đi tới được. Đặt bồng xuống, anh tháo cái võng bên hông dăng vào hai gốc cây xù xì ngấn đầy bùn. Con nước đang róc rách lớn dần. Anh ngồi xuống, chậm rãi gột hết bùn trên đầu, trên mặt, trên quần áo, rồi trên võng. Đàn muỗi đói bay lên, kêu vu vu. Linh xoè bàn tay, cẩn thận chải vuốt lại từng sợi tóc như hồi nào trước giờ lên sân khấu. Rồi với nết mặt kỳ quặc, nửa u mê, nửa thanh thản, anh tẩn mẩn kỳ cọ kỹ từng ngón tay, ngón chân. Những ngón tay vàng khè thỉnh thoảng lại thõng xuống, đuối sức. Chết cho sạch sẽ một chút! Chỉ cần nằm thế này hai ngày, ba ngày… Chăc không phải dùng tới cái ấy! Linh như thấy con dao mỏng tựa lá lúa thu được của một thằng trung tá nguỵ đang nằm ở túi áo trái, áp cái lạnh giá vào ngực mình. Toàn ơi! Cuối cùng rồi mình cũng phải chọn một cái chết gần giống như cậu…
Khi tiếng xe bò đầu tiên lọc cọc ra bưng thì anh cũng lẩy bẩy thả người nằm xuống. Vòm lá xum suê gai góc ôm gọn lấy anh…
Một ngày nóng nực trôi qua. Mặt trời vừa khuất sau rặng dừa cuối ấp. Ngay chỗ đó, mây thình lình chói rực lên với những tia hào quang hình rẻ quạt, khiến người mới ngủ dậy cứ ngỡ bình minh sắp mọc.
Ngoài bãi đất trống, có những tiếng động khcs lạ dội vào làm Linh tỉnh dậy. Anh mệt mỏi nhướng mắt lên, rồi lại ập xuống. Hơi thở của anh yếu lắm rồi. Tiếng động ngoài kia mỗi ngày một lớn, tiếng lộp cọpp xoang xoảng của thùng, của hộp, xen kẽ tiếng nắp chai bật bôm bópp. Cái gì mà ồn ào thế? Hệt tiếng bọn ma quỷ đang xâu xé uống máu, ăn gan những kẻ tội lỗi. Bỗng một giọng nói ngòng ngọng vang lên rất rõ bên tai anh:
- Nô! Nô! Nô Vici… Ế là là! Uýt- ki… Tốt! Tốt! Coong gaái Việt Nam! Tốt! Tốt!...
Lại cười. Lại ằng ặc như sặc nước. Có cả tiếng con gái ré lên. Linh hơi tỉnh lại. Hình như bọn Mỹ đổ quân gần dây? Chúng nó đến lúc nào mà mình không hay biết? kệ mẹ nó! Lúc này, Mỹ hay nguỵ cũng chẳng dính dáng gì đến mình… Linh lại nhắm mặt.
Chính trong khoảng tối anựng nề vừa ụp xuống đó, Linh thấy lơ mơ hiện ra con nhặng khổng lồ trên ngọn bằng lăng. Thỉnh thoảng nó lại giật nảy lên. Mái tóc mềm của Tùng… Cái cọc gỗ cắm giữa mồm… Linh rùng mình tỉnh hẳn.
Tiếng cười, tiếng ăn nhậu đập phá, tiếng con gái cười ngặt ngẽo bỗng oà tới, thuốn vào tai anh. Linh nhăn mặt ngồi dậy. Sống lưng anh tưởng như xếp lại, dồn xuống. Anh vén lá cây nhìn ra. Vướng víu quá, anh toài thêm một bước nữa. Trước mặt Linh, chừng hơn một trung đội Mỹ đen có, trắng có, cởi trần trùng trục, đang quây tròn ăn uống. Một két la ve úp sấp, chai cốc nằm ngổn ngang. Một tấm pông sô trải ở giữa, bày các loại hộp Mỹ to nhỏ. Ba đứa con gái Việt Nam, đầu tóc rũ rượi, chỉ mặc đồ lót, nằm ngả ngớn trong lòng mấy thằng Mỹ kệnh càng lông lá. Chúng nó ăn uống, mớm cho nhau, cười rú lên. Ngồi cao hơn cả là một thằng Mỹ còn trẻ, tóc vàng, mặt mũi cân đối, ria mép xén gọn, trên ve áo đính ba ngôi sao nhỏ. Nó đưa tay bế bổng một đứa con gái đặt nằm ngửa giữa đám rượu thịt nhầy nhụa. Rồi nó quăng hộp, quăng bia lên cái bụng trắng như con heo cạo đó, tiếp tục nhậu. Cả bọn rống lên tán thưởng.
Đứa con gái nằm ngửa cũng nhêch miệng ra cười liền bị thằng ngồi cạnh tống gọn một khúc xúc xích vào mồm. Cái bàn nhậu rung rinh chức nhào…
Chúng nó vẫn chu lên cười man rợ như một bầy chó đói. Hàm răng trắng ớn của thằng Mỹ đen ló ra sau khung cửa chiếc “cá rô”… Linh bịt chặt hai tai. Cái gì đang diễn ra thế kia? Bọn Mỹ đen, Mỹ trắng kia ở đâu tới đây? Chúng ôm con gái Việt Nam, ăn uống phè phơn như ở chính ngay nhà nó… Tùng ơi! Mười ngày mưa ròng rã không lấy được mày! Chúng nó đó! Những thằng mặt người dạ quỷ! Tao đã bỏ tất cả vào đây vì chúng mày! Đói khát, chết chóc… Tất cả đều từ cái đống thịt đang ngọ nguậy kia mà ra sao? Vậy mà mình lại nằm đây chờ chết? Thật là quỷ quái! Trong lòng Linh như có tiếng gào thét. Anh lẩy bẩy tuồn khỏi võng. Được! Chúng mày cứ tiếp tục ăn uống, đú đởn đi! Cả tao với chúng mày, cả mấy con nữa tặc kia nữa, cùng chết một thể cho vui! Tao chờ chúng mày đã lâu rồi…
Cơn sốt làm hai hốc mắt Linh trũng sâu và đôi con ngươi đỏ như hai hòn than đang cháy.
No say rồi, bọn địch chuẩn bị căng bạt. Nó chốt lại đây đêm nay? Chúng nó gài trái, đào công sự. Mấy đứa con gái nằm dài hút thuốc, mắt lim dim nhìn những ráng đỏ cuối cùng. Phải đập trước khi chúng xuống hố mới ngon! Đầu óc Linh quay cuồng. Anh lóng ngóng bày năm trái thủ pháo ra đất. Phải đập tất cả số trái này vào đầu chúng nó. Anh cầm trái thứ nhất, đưa giây giật nụ xoè lên miệng. Vừa khi đó thằng đại uý tóc vàng khom cái lưng to bè chui vào nhà bạt. Những thằng khác cũng dần dần chui vào những mái bạt mắc sát đất. Chỉ còn lại hai thằng lính gác. Thằng tóc vàng ba sao vừa chui vào túp lều giữa. Khoan! Anh nhả chốt tạc đạn. Uổng, đánh bây giờ uổng lắm! Mấy khi được điều nghiên lý tưởng thế này? Rõ như chính mình là chúng nó. Mình có thể làm hơn được nữa kia mà! Sợ yếu quá không xiết? Không! Nếu lộ cùng chết! Làm hết sức đi! Có chết cũng đỡ áy náy! Các anh ấy sẽ hiểu cho mình. Bạn bè sẽ hiểu cho mình…
Cảnh vật dần dần sẫm màu. Cái trảng cỏ vẫn êm ả buồn buồn những tiếng dế kêu than. Linh cắn một trái tạc đạn, bò ra. Mỗi lần nhích lên, xương sống tưởng long ra một đốt. Cái búa vô hình nào cứ trở đầu gõ tăng tăng vào thái dương? Anh bẻ ngọn rau móp khẽ nhai. Chất nước lờ lợ trôi xuống cái cổ nóng rát khiến anh nhìn tỏ hơn. Anh ngắt ngọn nữa, rồi bò thật chậm về phía thằng gác. Nó quay lưng lại phái rạch. Cái áo lính bằng vải bạt rộng thùng thình khiến nó lừng lững như cái đυ.n rạ. Nó ngáp, quai hàm kêu răng rắc, rồi vạch quần… Nướ© đáı toàn mùi rượu chua nồng. Cái đầu Linh đã ở ngay gót giầy bốt- đờ- sô của nó. Quái lạ! Sao lần này Linh không thấy hồi hộp gì cả?
Linh từ từ đứng dậy. Tay trái anh vỗ nhẹ vào vai thằng lính gác. Nó tưởng đồng bọn, uể oải quay lại. Tay phải anh lách ngọt lưỡi dao mỏng vào nắp túi áo bên trái. Thân hình nặng cỡ một tạ của thằng Mỹ hơi giật lên rồi nó há mồm ngáp ngáp. Hơi rượu chua loét phả đầy mặt Linh. Anh bặm miệng muốn ói. Nó đùn bọt mép, cào cấu cái gì ở khoảng không gian trước mặt rồi từ từ ngả nghiêng cái thân xác khổng lồ xuống. Linh ghé vai đón cái tảng lưng của nó. Nặng quá! Nặng hơn đệm xích bánh xe, nặng hơn cả bồng tạc đạn. Này, mình mà ngã trước nó thì ầm lên bây giờ! Linh chạng hai chân cố đứng vững, rồi khuỵu dần, khuỵu dần xuống. Khi đầu gối gập lại, anh chống cả hai tay lẩy bẩy nằm hơi nghiêng xuống. Thằng Mỹ ngả theo và lật sang bên. Nó nằm dài như cây gỗ lớn. Linh cũng nằm vật ra, thở như ai chặn lấy ngực… Một lúc Linh mới chống tay uể oải ngồi dậy. Thấy vật gì sang sáng, anh cầm lên đưa sát mũi: khoai tây hầm. Anh móc ra nhai mấy miếng rồi đặt xuống. Hôi quá!
đầu đằng kia, thằng gác thứ hai đứng im như bù nhìn khoác áo tơi. Nhét con dao vào túi, lại cắn trái lựu đạn, anh trườn tới mái bạt giữa. Được một quãng anh dừng lại, thơt hổn hển. Phải nhanh lên một chút kẻo tời giờ chúng nó đổi gác… Cửa đây rồi! Anh ghé tai nghe: nó đang ngáy. Thằng Mỹ ngáy cũng khác. Nó rin rít như cưa vào sắt. Gϊếŧ thằng này thật dễ, lại lách nhẹ nhàng lưỡi lúa vào nắp túi áo trái. Nhưng anh lại cần nó sống. Phải, tao cần mày sống. Dù chỉ một ngày để đi theo tao lên rừng mà tận mắt trông thấy những cái gì chúng mày đã gây ra. Chúng mày muốn huỷ diệt tất cả. Làm cái chuyện ấy mày tưởng dễ lắm sao? Mày khờ lắm! Rồi mày cũng phải nếm qua cái mùi mẽ ở rừng một chút để hiểu thêm cái việc chúng mày đã làm và hiểu thêm cả chúng tao nữa. Cực vì chúng mày quá rồi!
Anh định thần trong bóng tối một chút để nhận ra cái dáng anừm mờ mờ của nó rồi tuồn vào… Thằng đại uý đang nằm nghẹo đầu trên cái võng ngắn cũn cỡn. Hai chân vẫn xỏ giầy, thõng xuống đất. Anh rờ rờ những búp tóc xoăn sau gáy nó. Tóc gì mà khét thế! Anh áp hờ tay lên: gáy béo quá! Hồi chiều thấy mày còn trẻ lắm. Chắc chưa có vợ con. Thế thì có mẹ. Không biết mẹ mày có già bằng mẹ tao không? Bà mẹ Mỹ nào ở tít bên đó nếu lúc này biết tao đang sờ gáy mày thì sao nhỉ? Người yêu mày nữa? Chắc cô ta chả bao giờ thích mày ở sát kẻ thù tới độ này đâu. Giá bây giờ tao gang họng mày rồi đóng cọc vào mồm mày cho dính xuống đất, như chúng mày đã àm? Tao thù mày, đồ chó chết! Nào, xuống hố ngủ say thêm một chút, nếu còn sống, tao sẽ đánh thức mày sau… Linh giơ đít thủ pháo bằng gang đập hơi mạnh vào chỗ nần nẫn như lườn gà giò vừa vớt ra đó. Thằng đại uý hơi nảy người lên như bị kiến mủ đốt, rồi ngoắt đầu qua thành võng. Nó thở khò khè như người lên cơn hen xuyễn.
- Oát- ti dít?- Thằng gác đầu kia quát hỏi.
Linh mọp xuống bắt chước tiếng gáy rin rít của nó. Lại im lặng. Anh tháo đầu võng và dùng hết sức thả dần thằng đại uý xuống đất. Nó nhỏ con hơn thằng kia nên không đến nỗi đuối sức lắm. Nó thở. Anh cũng thở. kệ! Không thể nhịn được. Nhịn bây giờ là xỉu luôn. Lộ đi! Cứ lộ đi! Tao có sợ đâu? Tao sẵn sàng chia đôi tạc đạn kia mà! đầu óc anh như mê sảng. Ҭy được thằng đại uý xuống hố, chút nữa anh cũng ngã giụi theo không dậy được. Thế! Thế! Được rồi! Nằm tạm đó, tao sẽ để yên cho mày. Chẳng may có miểng bay tới, mày cũng không chết được. Tao thích mày sống để còn dẫn mày đi đây đi đó chứ? Linh bải hoải tuồn ra, đầu óc cứ mơ màng như người say…
Đúng lúc Linh cầm trái tạc đạn thứ nhất lên thì bất ngờ cả cụm nhà bạt nhoáng lửa. Trời đất! Tiếng B40 ấm áp quen thuộc. Cả tiếng AK nổ giòn quá! Súng của ta. Ta tập kích rồi. Các đồng chí ơi! Thằng chỉ huy còn sống đấy!... Linh ngất đi…